(۱۶)ادامه پی‌نویس شماره۱ص۸۱: بحال المرتاضین الذین یدعون الکشف والکرامات امثال هذه الکرامات.
(۱۷)ادامه پی نویس شماره۱ص۹۳: جبرئیل عن حقیقه الحال فیماشاهده،فقال أن ههنا لمنزل شیعتک ومقام المتحبین الی ذریتک ،وأن هذا الواقف فیهم لهوالشیطان الرجیم یریدأن یضلهم عن سبیل فتغیروجه رسول الله (صلی‌الله علیه وآله) من جهه ذلک وقال له قم یاملعون!فسمیت تلک البقعه المبارکه من هذه الجهه بقم.فلما بلغ الکلام الی هنا قال المولی الخلیل المذکورأن ذلک الشیطان الذی رآه رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله) هوبالفعل ایضاًعلی المنبرفی تلک البقعه المبارکه یصدّالناس عن سواءالسبیل!وکان یعرض به علی المولی محمّدطاهر المذکور ،فقال له بعض من حضرعنده اذا کان الجل بهذه المثابه من الضلال والاضلال فَلِمَ لایزجره مولاناعن التعرض لهذا المنصب الرفیع ولایصدعنه الناس؟فقال: وکیف ینزجرمن کلام مثلی من لم ینزجرمن کلام رسول الله (صلی الله علیه وآله) ولم ینزل عن المنبربحکمه هذا!
(۱۸)ادامه پی نویس شماره۲ص۹۶: «روى محمّد بن جمهور الأحسائی عن أمیر المؤمنین(علیه السّلام) إنّه قال‏: انّ للَّه تعالى شرابا لأولیائه‏ اذا شربوا (منه) سکروا، و إذا سکروا طربوا، و إذا طربوا طابوا، و إذا طابوا ذابوا، و إذا ذابوا خلصوا، و إذا خلصوا طلبوا، و إذا طلبوا وجدوا، و إذا وجدوا وصلوا، و إذا وصلوا اتّصلوا، و إذا اتّصلوا لا فرق بینهم و بین حبیبهم».
(۱۹)ادامه پی‌نویس شماره۲ص۱۰۲: والاعتذارلدیه بحسن الانصاف،ماشیاًعلی قدمیه وتمام ماوقع من البلدین من المسافه الی أن وصل الی باب داره وانافه، فنادی یامحسن قداتاک المسیء،فخرج الیه مولانا المحسن وجعلا یتصافحان ویتعانقان، ویستحلّ کل منهمامن صاحبه، ثم رجع من فوره الی بلده وقال : لم أرد من هذه الحرکه الاهضم النفس والتدارک الذنب وطلب رضوان الله العزیز الوهاب.
(۲۰)ادامه پی نویس شماره۴ص۱۱۵: است و محمّد کریم از او همه جا به لوحی معرکه‌گیر یاد کرده است».
(۲۱)ادامه پی‌نویس شماره۱ص۱۱۹: یازدهم می‌باشد.این رساله تابه حال چاپ نشده ویک نسخه ازآن درکتابخانه آیه الله مرعشی نجفی به شماره نسخه ۳۹۸نگهداری می‌شود.دنا،ج۱،ص۴۸۵.
(۲۲)ادامه پی‌نویس شماره۱ص۱۲۳: می‌دهدنسخه دوم تسلیه الشیعه وتقویه‌الشریعه باشد.به این کتاب یعنی تسلیه‌الشیعه وتقویه‌الشریعه در کتاب نصحیه الکرام و فضیحه اللئام در برگ ۱۱۵ اشاره شده: عین الحیوه، بضاعه النجاه، درّالاسرار، مسلک المرشدین و تنقیح المذهبین و کتاب اصول الفصول التوضیح و رساله سلوه الشیعه و قوه الشریعه و رساله اعلام المحبین و کتاب تسلیه الشیعه و تقویه الشریعه وتبصره‌الناظرین و زادالمرشدین…». ر.ک،فهرست‌کتاب‌های‌خطی‌کتابخانه‌آیت الله مرعشی، ج۱۱ص۲۹۰. نصیحه‌الکلام وفضیحه اللئام،برگ۱۱۶. ر.ک: الذریعه،‌۲۴/ ۱۸۲؛ مرعشی، ۵/ ۱۵۴؛ ملی تبریز، ۳/ ۱۴۱۷.
(۲۳)ادامه پی‌نویس شماره۲ص۱۲۵: محمّدبن علی بن هلال والحسین بن منصورالحلاج و محمّدبن علی الشلمغانی المعروف بابن الغراقر لعنهم الله فخرج التوقیع بلعنهم والبراءه منهم جمیعاعلی یدالشیخ ابالقاسم ابن روح» … ثم ساق الشیخ الکلامَ الی ذکرالحلاج وروی فیه ماروی فممارواه فیه حکایه فیها أن علی بن الحسین بن موسی بن بابویه القمی قدس الله سرّه قال للحلاج أتدعی المعجزات علیک لعنه الله …أن الاخبار المعتبره فی طعن الحلاج والحلاجیه کثیره مضبوطه فی کتب قدما اصحابنا الامامیه فمن اراد أن یطلع علیها فلیرجع الیها حتی یتبین الهدی من الضلاله والغوی وانما المعتبر عنداهل المعرفه والنظر مارواه القدماوحکما العرفا من اصحابنا رضوان‌الله علیهم الذین علمنا بتعلیمهم علم الرجال وعرفنابتعریفهم المؤمنین الموصوفین بالعداله والروات الثقات من الضعفاوالجهال وانماالعوام الذین هم کالانعام اعتبروا مارواه صاحب النفحات وتذکره الاولیا والقشیری والغزالی وامثالهم وماقاله بعض من المتاخرین الذین اغتروا بغرورالمبتدعه وغیرهم من المخالفین فی الحلاج والنساج وغیرهما من مشایخ القری والعابدات من النساواتخذوا مذهبهم الباطل وسلکوا مسلکهم الغایل اولئک الذین اشتروا الظلاله بالهدی فماربحت تجارتهم وماکانوامهتدین.
(۲۴)ادامه پی‌نویس شماره۴ص۱۲۷: الشنعا،أمن الضرب یتألمون أم من الطعن یتظلمون أم مع اکفائهم یتکلمون أن الله لایسمع بالصماخ فاقصروا من الصراخ اتنادون باعدا ام توقظون راقدا،تعالی الله لاتأخذه السنه ولاتغلّطه الالسنه سبحوا تسبیح الحیتان فی النحروادعواربّکم تضرعاوخفیه ودون الجهر من القول انه لیس منکم ببعید بل هواقرب الیکم من حبل الورید.
(۲۵)ادامه پی نویس شماره۱ص۱۲۸: وقایعه ومناماته مایوقع الناس فی الریب ویاتی فی اخباره بماینزل منزله الغیب ربما تسمعه یقول قتلت البارحه ملک الروم ونصرت فئه العراق أوهزمت سلطان الهندوقلّبت عسکرالنفاق اصرعت فلانایعنی به شیخا آخریظهره اوافیت بهماناًیرید به من لایعتقدانه لکبیره ربماتراه یقعد فی بیت مظلم یسرج فیه اربعین یوما یزعم انه یصوم صوماًولایأکل فیه حیواناًولاینام نوماً وقد یلازم مقاماًیرددفیه تلاوه سوره ایاماًیحسب أنه یودی بذلک دین احدمن معتقدیه أویقضی حاجه من حوائج اخیه وربّمایدّعی أنه سخرطایفه من الجنه و وقی نفسه أوغیره بهذه الجنه أفتری علی الله أم به جنه .
(۲۶)ادامه‌پی‌نویس‌شماره۱ص۱۳۳: قبیحه مخترعه ایشان واعنال ردیّه شنیعه‌ایشان‌ونظر نمی‌نمایند که ایشان لااله الا الله گفتن را ازبرای خود مزمارگردانیده اند،یعنی سازی برای خودساخته اندوبا ابیات واشعار مانند کنیزان خوانندگی می‌کنند واشعار را با اوراد ترکیب می‌نمایند ورقص می‌کنند مانند خرس که درکوه به رقص درمی‌آید.وآیه یعنی اینکه هرکس دراین دنیا نابینا باشد دلش ازشناختن طریق صواب،پس او درآخرت دردیدن راه نجات ودریافتن درجات عالیه جنات کورخواهد بود».

پیوست ها
پیوست۱،رساله اعتقادیه،نسخه شماره(۱۴۷۴۳)کتابخانه مجلس شورای اسلامی،برگ۱۲.
پیوست۲،رساله ردّصوفیه،نسخه شماره(۵۴۶۸)کتابخانه مجلس شورای اسلامی،برگ۲۹.
پیوست۳،رساله رجم الشیاطین،نسخه شماره(۱۵۵۴۸)کتابخانه مجلس شورای اسلامی،برگ۵.
پیوست۴،رساله تحفه الاخیار،نسخه شماره(۱۴۷۴۳)کتابخانه مجلس شورای اسلامی،برگ۴۹.
پیوست۵،رساله الفوائدالدینیه،نسخه شماره(۳۷۷۲) کتابخانه مدرسه فیضیه،برگ۲۹.
پیوست۶،رساله بهجه الدارین،نسخه شماره(۲/۲۵۷۸) مرکزاحیامیراث اسلامی،برگ۱.
پیوست،۷رساله کشف الاسرار،نسخه شماره(۲/۶۳)نسخه دیجیتال مجمع ذخائراسلامی،برگ۴۰.
پیوست۸،رساله فتوح المجاهدین،نسخه شماره(۱۰۷۲۰)کتابخانه مجلس شورای اسلامی،برگ۳.
پیوست۹،رساله اصول الفصول التوضیح،نسخه شماره(۵/۴۴۲۶)مرکزاحیامیراث اسلامی،برگ۱.
پیوست۱۰،رساله حکمه العارفین،نسخه شماره(۹۲۶)مرکزاحیامیراث اسلامی،برگ۴.
پیوست۱۱،رساله رجم الشیاطین،نسخه شماره(۱۵۵۴۸)کتابخانه مجلس شورای اسلامی،برگ۶.
پیوست۱۲،رساله منهج النجات،نسخه شماره(۳/۲۱۰)کتابخانه مدرسه فیضیه،برگ۱۵۰.
پیوست۱۳،رساله حق الیقین،نسخه شماره(۱۳۱۱)مرکزاحیامیراث اسلامی،برگ۳.
پیوست۱۴،رساله عطیه ربانی وهدیه سلیمانی،نسخه شماره(۱۰۴۸۶)کتابخانه مجلس شورای اسلامی،برگ۴۷.
پیوست۱۵،رساله تحفه عباسی،نسخه شماره(۱/۳۵۹۸)مرکزاحیامیراث اسلامی،برگ۵.
پیوست۱۶،رساله مباحثه النفس،نسخه شماره(۱۵۲۲۴)کتابخانه مجلس شورای اسلامی،برگ۹۲.
پیوست۱۷،رساله تنبیه الراقدین،نسخه شماره(۱۳۵۶۸)کتابخانه مجلس شورای اسلامی،برگ۱۵۲.
پیوست۱۸،رساله جامع صفوی،نسخه شماره(۱/۴۳۹۳)مرکز احیا میراث اسلامی،برگ۱.
پیوست۱۹،رساله حجه الاسلام،نسخه شماره(۱۱۵۱۲)کتابخانه مجلس شورای اسلامی،برگ۳.
پیوست۲۰،رساله حجه الاسلام،نسخه شماره(۱۱۵۱۲)کتابخانه مجلس شورای اسلامی، برگ۳.
پیوست۲۱،رساله نصیحه الکرام،نسخه شماره(۱۰۳۶۹)کتابخانه مجلس شورای اسلامی،برگ۱۳۰.
فهرست منابع

1. 1. فهرست منابع چاپ شده

1. 1. قرآن کریم.

1. 1. امام علی بن ابیطالب(علیه‌السلام)،نهج البلاغه، گردآوری سیدرضی،مصحح فیض الاسلام، چاپ اول،قم،نشرهجرت،۱۴۱۴ق.

1. 1. امام علی بن موسی (علیه السلام)،صحیفه امام رضا(علیه السلام)، محقق و مصحح محمّد مهدی نجفی، نشرکنگره جهانی امام رضا (علیه السلام)، مشهد، ۱۴۰۶ق.

1. 1. ابن حیون،نعمان بن محمّدمغربی،دعائم الاسلام،نشرمکتب مدبولی.

1. 1. ـــــــــــــــــــــــــ ، دعائم الاسلام،مؤسسه آل البیت (علیهم السلام)،قم،۱۳۸۵ق.

1. 1. ابن سینا،حسین بن عبدالله،تسع رسائل فى الحکمه و الطبیعیات،نشردارالعرب،چاپ دوم،قاهره،۱۳۲۶ق.

1. 1. ابن عربی،فصوص الحکم،انتشارات الزهرا (سلام الله علیها)،چاپ دوم،۱۳۷۰ش.

1. 1. استادی،رضا،فهرست نسخه های خطی کتابخانه مدرسه فیضیه،چاپخانه مهر،۱۳۹۶ق.

1. 1. ـــــــــ ،فهرست نسخه های خطی کتابخانه مسجداعظم قم،۱۳۶۵ش.

1. 1. اسکندربیگ ترکمان؛تاریخ عالم آرای عباسی؛چاپ اول،تهران،۱۳۷۷.

1. 1. افندی اصفهانی، میرزا عبدالله ، ریاض العلما وحیاض الفضلا،چاپخانه خیام، قم،۱۴۰۱ق.

1. 1. الحرالعالمی،محمّد بن الحسن،امل الآمل، تحقیق سید احمد حسینی،انتشارات دارالکتاب الاسلامی، قم،

1. 1. الغروی الحائری، محمّد بن الاردبیلی ، جامع الرواه،چاپ کتابخانه آیت الله نجفی مرعشی،قم،۱۴۰۳ق.

1. 1. الموسوی الخوئی، سید ابوالقاسم ، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواه،مرکز نشر آثار الشیعه، (چاپ ۴)، قم، ۱۴۰۱ق.

1. 1. امینی،عبدالحسین،الغدیر،نشرمرکزالغدیرللدراسات الاسلامیه،۱۳۷۸ش.

1. امین، سید محمّد ، اعیان الشیعه، دارالتعارف للمطبوعات،چاپ پنجم، ، بیروت ،۱۴۲۰ ق.

بنا براین در خصوص چک در کنوانسیون ژنو ۱۹۳۱ نیز همانند قانون تجارت ایران در صورت عدم پرداخت وجه چک توسط بانک محال علیه اعتراض عدم تأدیه مورد قبول واقع گردیده شده است و دارنده چک می بایست وفق مقررات کنوانسیون نسبت به اعتراض عدم تأدیه اقدام نماید.

۲-۲-شرایط اعتراض
همان طوری که در تنظیم برات، سفته و چک (اسناد تجاری خاص ) باید طبق مقررات قانون تجارت عمل شود و در تنظیم این اسناد باید اوصاف شکلی را رعایت نمود تا سند تجاری وفق قانون تنظیم و آثار قانونی بر آن بار گردد برای این که دارنده این اسناد تجاری بتواند از حقوق مکتسبه خود وفق قانون بهره مند گردد و از مزایای این اسناد به نفع خود استفاده مطلوب نماید لازم است که به حقوق خود به عنوان دارنده یک سند تجاری واقف گردد و از طرفی بداند که در صورت عدم پرداخت یا عدم قبولی این گونه اسناد، به هر دلیلی که باشد، می بایست چه اقدام قانونی انجام دهد و در انجام این اقدامات از چه قواعدی پیروی نماید. بنا براین لازم است که بدواً دارنده حق اعتراض را شناخته و سپس اعمالی را که دارنده حق
اعتراض بایستی انجام دهد را به طور تفصیلی بیان نماییم.
۲-۲-۱-شرایط دارنده حق اعتراض: اسناد تجاری خاص (برات ، سفته و چک )در سیر انتقالی خود با ظهر نویسی از شخصی به شخص دیگر انتقال می یابند و چه بسا در این نقل و انتقال افراد زیادی هم نقش داشته باشند. اما وقتی که این اسناد در هدف نهایی صدور خود یعنی وصول وجه مندرج در متن سند دچار مشکل می شوند باید دید که چه شخصی باید اعتراض نماید.
۲-۲-۱-۱-دارنده حق اعتراض در برات
ماده ۲۷۴ق.ت.ا مقرر داشته است که :
« نسبت به برواتی که وجه آن باید درایران به رؤیت یابه وعده از رؤیت تأدیه شود اعم از این که برات در ایران صادرشده باشد یا در خارجه دارنده برات مکلف است پرداخت یا قبولی آن را در ظرف یک سال از تاریخ برات مطالبه نماید والا حق رجوع به ظهرنویس ها و هم چنین به برات دهنده که وجه برات را به محال علیه رسانیده است نخواهد داشت. »
و از طرفی ماده ۲۸۰ ق.ت.ا مقرر داشته است که:
« امتناع از تأدیه وجه برات باید در ظرف ده روز از تاریخ وعده به وسیله نوشته ای که اعتراض عدم تأدیه نامیده می شود معلوم گردد. »
ماده ۲۸۲ق.ت.ا نیز در ادامه بیان می دارد :
« نه فوت محال علیه ونه ورشکستگی او نه اعتراض نکولی دارنده برات را از اعتراض عدم تأدیه مستغنی نخواهندکرد.»
بنا براین با توجه مادتین فوق باید گفت که وظیفه دارنده برات عبارت است از:
«۱- ارائه برات وتحصیل قبولی و انجام تشریفات قانونی در صورت عدم قبولی برات .
۲- اقدام برای در یافت وجه برات و انجام تشریفات قانونی در صورت عدم پرداخت .
۳- اقامه دعوی. » (ستوده ،۱۳۸۰: ۷۵ )
پس وظیفه دارنده برات در وحله اول اخذ قبولی برات و مطا لبه وجه آن از برات گیر می باشد. چنان چه وجه برات به هر دلیلی پرداخت نشد، اعم از عدم قبولی برات گیر، نکول برات، عدم تأدیه، ورشکستگی یا فوت برات گیر «دارنده برات باید به مسئولان برات، یعنی کسانی که در ماده ۲۴۹ ق.ت.ا به آنها اشاره شده است مراجعه کند .» (اسکینی ،۱۳۸۴: ۱۳۷ )
این مسئولان عبارتند از :
۱-برات دهنده ۲-قبول کننده ۳- ظهر نویس ۴-ضامنین ۵-شخص ثالث قبول کننده
پس مشخص گردید دارنده حق اعتراض در صورت عدم تأدیه وجه برات شخصی نیست جزء دارنده برات. در مواد فوق اعتراض را حق دارنده برات دانسته اما تعریفی از دارنده ارائه ننموده. اما ماده ۳۲۰ ق.ت.ا در مورد دارنده مقرر داشته است که :« دارنده هرسند در وجه حامل، مالک و برای مطالبه وجه آن محق محسوب می شود مگر در صورت ثبوت خلاف مع ذلک اگر مقامات صلاحیت دار قضائی یا پلیس تأدیه وجه آن سند را منع کند تأدیه وجه به حامل مدیون را نسبت به شخص ثالثی که ممکن است سند متعلق به او باشد بری نخواهد کرد. »
در این ماده دارنده سند در وجه حامل مالک آن محسوب می شود اما در مورد اسناد غیر حامل باید گفت که دارنده شخصی است که سند در وجه او صادر شده یا منظور از دارنده شخصی است که برات و سایر اسناد تجاری با ظهر نویسی و یا ناقل قانونی به او انتقال یافته است .
با توجه به این که «اعتراض یکی از تشریفات اصلی است که باید از طرف دارنده برات رعایت گردد و عدم رعایت آن طبق ماده ۲۹۰ ق.ت.ا موجب اسقاط حق دارنده برات بر علیه ظهر نویسان و برات دهنده ای که ثابت کند وجه برات را در سر وعده به برات گیر رسانده است خواهد شد. » (ستوده ،۸۵:۱۳۸۰)
اما آیا اشخاص دیگر نیز حق مراجعه دارند؟
ماده ۲۴۷ ق.ت.ا در خصوص وکیل مقرر داشته است که :
« ظهرنویسی حاکی از انتقال برات است مگر این که ظهرنویس وکالت در وصول را قید نموده باشد که در این صورت انتقال
برات واقع نشده ولی دارنده برات حق وصول و لدی الاقتضاء حق اعتراض و اقامه دعوی برای وصول خواهد داشت جز در مواردی که خلاف این در برات تصریح شده باشد.»
با توجه به این ماده می توان گفت که «دارنده برات به عنوان وکالت دارای کلیه حقوق و وظایفی است که بر عهده دارنده اصلی برات است و می تواند وجه برات را وصول کند، اعتراض کند یا اقامه دعوا کند.» ( ستوده ، ۱۳۸۰ : ۵۴ ) از آن جایی که «معمولاً ارائه برات توسط مستخد مان دارنده و یا توسط بانک دارنده برای قبولی ارائه می شود.» (عرفانی ،۷۳:۱۳۸۸ )
این اشخاص که به نمایندگی از دارنده برات برای اخذ قبولی، برات را به برات گیر ارائه می دهند بر خلاف موردی که به عنوان وکالت برات را در اختیار دارند فقط در حد اخذ قبولی اختیار داشته و حق اعتراض ندارند.
ماده ۱۸ ک.ژ ۱۹۳۰ نیز در این خصوص مقرر داشته است که :
« هنگامی که ظهرنویسی متضمن عبارات [«وصولی» یا «به‌عنوان وکالت»]^[۷] یا هر عبارت دیگر که حاکی از وجود نمایندگی است باشد، دارنده می‌تواند تمام حقوق ناشی از برات را اعمال نماید، اما در ظهرنویسی آن تنها می‌تواند به‌عنوان وکالت در وصول عمل کند.در این صورت، مسئولان سند اجازه دارند فقط همان ایراداتی را که می‌توانند علیه ظهرنویس اقامه کنند، در مقابل دارنده نیز عنوان نمایند. نمایندگی برای ظهرنویسی به‌عنوان وکالت، با مرگ موکل یا حدوث عدم اهلیت قانونی او پایان نمی‌یابد. »
تفاوتی که در قانون تجارت ایران با کنوانسیون ژنو در خصوص وکالت دارنده برات وجود دارد این است که در کنوانسیون ژنو بعد از فوت دارنده اصلی برات، سمت وکیل زائل نمی شود اما در قانون تجارت این چنین نبوده زیرا وفق مقررات قانون مدنی وکالت یک عقد جایز بوده و هر عقد جایزی وفق ماده ۹۵۴ ق.م به موت احد طرفین منفسخ می شود.
ممکن است دارنده برات فوت کند در این حالت آیا حق اعتراض پا برجا خواهد بود یا خیر ؟ در این خصوص باید گفت که « تمام اموالی که در معنی اعم ملک مورث به هنگام موت ملک او محسوب می شود به عنوان ترکه با فوت او به وراث وی منتقل می گردد. » (شهیدی ، ۱۳۸۷ : ۶۳ ) و این انتقال « بدون اراده متوفی و ورثه تحقق پیدا می کند به عبارتی قهری می باشد.» (امامی ، ۱۳۸۱ : ۱۸۱ ) از طرفی « اسناد بهادار در وجه حامل مانند اسکناس و چک های تضمین شده و سهام بی نام شرکت ها و برات در وجه حامل و قبول شده در زمره اموال منقول است. » ( کاتوزیان ،۱۳۸۸ :۶۱) پس می توان گفت که برات و سفته و چک از جمله اموال منقول بوده که با فوت دارنده آن به صورت قهری به وراث انتقال می یابد و به تبع این انتقال ، کلیه حقوق متعلق به برات، سفته و چک به وراث انتقال می یابد.
بنا براین چنان چه فوت دارنده برات قبل از اعتراض باشد وراث وی می توانند اقدام به اعتراض نمایند و اگر بعد از اعتراض باشد وراث این حق را خواهند داشت که اقدامات بعدی اعم از صدور برات رجوعی و یا طرح دعوی را انجام دهند زیرا وراث قائم مقام مورث خود می باشند.
در خصوص ورشکستگی دارنده برات نیز می توان گفت که :
ماده ۴۱۸ ق.ت.ا مقرر داشته است که :
« تاجر ورشکسته ازتاریخ صدورحکم از مداخله در تمام اموال خود حتی آن چه که ممکن است در مدت ورشکستگی عاید او گردد ممنوع است. در کلیه اختیارات و حقوق مالی ورشکسته که استفاده از آن مؤثر در تأدیه دیون او باشد مدیر تصفیه قائم مقام قانونی ورشکسته بوده و حق دارد به جای او از اختیارات و حقوق مزبور استفاده کند.»
منظور از قائم مقام « شخصی است که به جانشینی دیگری دارای حقوق و تکلیف او می گردد(مانند وارث و مورث ) با توجه به نص صریح ماده ۴۱۸ ق.ت.ا مدیر تصفیه تاجر ورشکسته در کلیه اختیارات و حقوق مالی تاجر که استفاده از آن مؤثر در تأدیه دیون او باشد قائم مقام او به شمار می رود. » (شمس،۱۳۸۵ : ۳۰۰)
بنا براین مدیر تصفیه به عنوان قائم مقام تاجر ورشکسته می توانند اقدام به اعتراض نمایند و اگر بعد از اعتراض باشد این حق را خواهد داشت که اقدامات بعدی اعم از صدور برات رجوعی و یا طرح دعوی را انجام دهد .
ماده ۴۳ ک.ژ ۱۹۳۰ در خصوص این که چه کسی حق اعتراض را دارا می باشد مقرر داشته است که :
«دارنده برات می تواند حق مراجعه خود را علیه ظهرنویسان، برات کش و سایر مسئولان سند اعمال نماید … »
ماده ۴۴ ک.ژ ۱۹۳۰ نیز مقرر داشته است که :
« نکول یا عدم پرداخت باید از طریق رسمی محرز گردد (اعتراض نکول یا عدم تأدیه).
اعتراض عدم قبولی باید ظرف مهلت مقرر انجام شود. اگر درخصوص مورد مذکور در بند یک ماده ۲۴ نخستین ارائه در
آخرین روز مهلت واقع شده باشد، اعتراض می‌تواند روز بعد هم به ‌عمل آید.»
همچنین ماده ۴۵ ک.ژ ۱۹۳۰مقرر داشته است که :
« دارنده باید نکول یا عدم تأدیه را به ظهرنویس قبل از خود یا به برات کش ظرف چهار روز غیرتعطیل از تاریخ انجام اعتراض یا در مورد شرط «بازگشت بدون مخارج» از روز ارائه برات، اطلاع دهد. هر ظهرنویس باید ظرف دو روز غیرتعطیل متعاقب روز دریافت اطلاع نامه [اخطاریه]، ظهرنویس ماقبل خود را با ذکر نام و نشانی آن هایی‌که اطلاع نامه‌های قبلی را به وی ارسال داشته ‌اند، آگاه نماید، و این عمل به همین ترتیب ادامه یابد تا به شخص برات کش برسد. مدت های فوق‌ الذکر از تاریخ دریافت اطلاع نامه قبلی شروع می‌شود.»

اسپیگلار، گایز و هوتگم (۲۰۱۲) در بررسی طراحی شغل و رفتار کاری نوآورانه بر روی ۸۹۳ کارمند از سازمانهای مختلف دریافتند که با وجود اینکه تفاوت های زیادی بین کارمندان و کارگران در ارتباط با سازماندهی و وظایف روتین و رفتار کاری نوآورانه وجود دارد، عدم امنیت محتوای شغلی در رفتار کاری نوآورانه کارگران بسیار تعیین کننده‌تر بوده است.

۲-۷-۲۲- ویژگیهای بیوگرافیک و ویژگیهای گروه

۲-۷-۲۲-۱- پژوهشهای داخلی

عظیم زاده، خبیری و اسدی (۱۳۸۹) در پژوهشی برای تعیین ارتباط بین رفتار شهروندی سازمانی و شخصیت و نقش تعدیل کننده متغیرهای جمعیت شناختی دریافتند که بین رفتار شهروندی سازمانی و شخصیت ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد. از بین ابعاد ۵ گانه شخصیت، تنها دو بعد تجربه پذیری و وجدان با رفتار شهروندی سازمانی ارتباط مثبت و معناداری داشته و بین رفتار شهروندی و متغیرهای تعدیل کننده (سن، سابقه اشتغال و جنس) ارتباط معناداری وجود ندارد.

صفری و گودرزی (۱۳۸۸) در پژوهشی تحت عنوان بررسی فرسودگی شغلی و ارتباط آن با متغیرهای جمعیت شناختی در بین اساتید و کارکنان دانشگاه دریافتند که تفاوت مشاهده شده بین افراد و زنان و مردان با سنین مختلف و افراد مجرد و متأهل معنی‌دار نیست.
حقیقی فر، مرادی، خلیل زاده، نوبخت (۱۳۸۷) در بررسی عملکرد تیمهای کاری در سازمان و عوامل مؤثر بر آن دریافتند که آزادی عمل کارکنان و تیمهای کاری در نهایت امکان رشد و کسب سود از طریق مدیریت بر خویشتن را فراهم می‌آورد. در سطح سازمان نیز وجود تیمهای کاری موجب افزایش عملکرد و بهبود فعالیت متقابل اعضا، افزایش نو آوری و خلاقیت و انعطاف پذیری شده است، که این عوامل با توجه به محیط پیچیده فعلی منجر به اثربخشی سازمانی می‌شود.

۲-۷-۲۲-۱۲- پژوهشهای خارجی

کوزلوسکی و ایگلن (۲۰۰۶) در بررسی ارتقای اثربخشی کارهای گروهی و تیمی بیان می‌کند که دانشی در مورد اثربخشی گروهی در حال شکل گیری است که در آن محققان فرایندهای اصلی گروهی را بیان کرده و افراد را قادر می‌کند تا فرایندهای دانش، تلاش و مهارتهای خود را برای به بار آوردن عملکرد و اثربخشی گروهی با موفقیت ترکیب کرده و شواهدی استوار مبتنی بر این تحقیقات وجود دارد که به اهمیت عواملی شبیه انسجام گروهی اشاره کرده و درنهایت بیان می‌کنند، تحقیقات مبین آن است که می‌توان دانش موجود را برای افزایش اثربخشی گروه ها به کاربرد.
چوی، سانگ و کیم (۲۰۱۰) در بررسی اینکه چگونه گروه ها با خطرات غیر منتظره برخورد می‌کنند با بررسی مدیریت بحران در گروه های سازمانی دریافتند که ۹۰% بحرانها در سطح گروهی به سبب عوامل خارجی یا محیطی ایجاد می‌شوند. اثربخشی مدیریت بحران قویاً تحت تأثیر فعالیتهای خارجی قرار دارد.

۲-۸- جمع بندی فصل دوم

بر اساس تحقیقات انجام شده می‌توان گفت که رفتار سازمانی در همه ادوار و در اکثر سازمان‌ها، نهادها و مؤسسات دولتی و خصوصی از اهمیت قابل توجهی برخوردار بوده است. رفتار سازمانی حوزه گسترده‌ای است که به بررسی بسیاری از عوامل تأثیر گذار بر عملکرد سازمانها و اثربخشی افراد در سازمانها می‌پردازد و بخش وسیعی از کار مدیریت را در بر می‌گیرد. تمامی عناصر و عوامل مطرح شده در رفتارسازمانی به طور کلی به دنبال بررسی تأثیر این عوامل در رفتار و عملکرد افراد و سازمانها هستند. با بررسی تأثیر این عوامل می‌توان در بالا بردن تعهد سازمانی افراد، کاهش جابجایی، کاهش ترک خدمت و به طور کلی افزایش بهره وری در بین افراد سازمان کمک کرد. بررسی تأثیر این عوامل یا ابعاد بر یکدیگر نیز از دیگر زمینه هایی است که تحقیقات بر آنها متمرکز بوده است. بر این اساسبرنامه ریزان سازمانی و مجریان آنها در سازمانها با بررسی و توجه به این عوامل و ابعاد در سازمان می‌توانند از نزدیک با تأثیر آنها آشنا شده و به اهمیت نقش هر یک از این عوامل و عناصر در شکل گیری رفتار در سازمان پی برند. در نهایت آنها با اتخاذ تدابیری برای استفاده از ظرفیت این عناصر و ابعاد می‌توانند در ارتقای عملکرد فردی و سازمانی و به تبع اثربخشی در دوسطح مذکور اهتمام نمایند. با این وجود در پژوهش حاضر سعی بر این بوده تا به بررسی عواملی پرداخته شود که به نظر بیشترین تأثیر را بر رفتار افراد در سازمان دارند. این عوامل به صورت چارچوب مفهومی مبانی رفتار سازمانی در شکل (۲-۱۵)ترسیم شده‌اند و جهت بررسی مبانی رفتار سازمانی در این چارچوب از دانش و مبانی نظری موجودپیرامون آن استفاده شده است که خلاصه آن در جدول (۲-۱۲)قابل مشاهده است.
شکل ۲-۱۵ . چارچوب مفهومی مبانی رفتار سازمانی
جدول ۲-۱۲. تعاریف و شاخص‌های مبانی رفتار سازمانی

مفهوم: چرخه مدیریت دانش

بعد

مولفه سازی

شاخص سازی

خلق دانش

دغدغه برای ارتقای دانش فردی، برخورداری از مزایای مادی بیشتر در سازمان به دلیل دانش بیشتر، تمایل فردی برای بهره برداری از فرصتهای یادگیری،وجود روند منظم در سازمان جهت آموزش کارکنان،تمایل فردی برای یادگیری مستمر، شناسایی بهترین کارشناسان سازمان در هر یک از رشته ها توسط مدیریت شرکت، حساسیت نسبت به حفظ نیروی انسانی دانایی محور،رضایت دارندگان دارایی های استراتژیک از شرکت متبوع، سرمایه گذاری شخصی برای ارتقای دانش، ترغیب مدیریت شرکت به خلق دانش .

۱-دانش بیشتر،تا چه حد به معنای برخورداری از مزایای بیشتر در سازمان است؟ ۲-شخصاًتا چه حد تمایل داریداز فرصتهای یادگیری بهره برداری کنید؟ ۳-به چه میزان روند منظمی جهت آموزش کارکنان وجود دارد؟ ۴- یادگیری مستمر تا چه میزان برای شما یک اولویت است؟ ۵- تا چه میزان مدیریت نسبت به حفظ کارکنان دانائی محور خود حساسیت دارد؟ ۶- مدیریت تا چه حد برای افراد فرصتهای یادگیری فراهم می آورد؟ ۷- شخصاً تا چه میزان برای ارتقای دانایی خود سرمایه گذاری می کنید؟۸- به چه اندازه دانش بیشتر(در راستای وظایف شغلی) به معنای برخورداری از اعتبار و احترام بیشتر است؟ ۹- تا چه حد مزایای برخورداری از دانائی در سازمان، شما را ترغیب به کسب دانش بیشتر می کند؟

سازماندهی دانش

بازنگری تجارب فردی، ثبت آموخته های فردی، دریافت اطلاعات مورد نیاز در هنگام ضرورت، شناسایی خلاء های اطلاعاتی در سازمان، سازماندهی دانش فردی، وجود سیستم اطلاعاتی جهت سازماندهی دانش، تلاش برای طبقه بندی دانش فردی به شکل منابع قابل دستیابی، و امکان دسترسی افراد به منابع دانش سازماندهی در قالب دسته بندی شده

۱-تا چه حد می توانید آنچه را که یادگرفته اید،دقیق وصف کنید؟ ۲-امکان دسترسی سایر همکاران به اطلاعات شما،تا چه حد وجود دارد؟ ۳-برای دریافت اطلاعات مورد نیاز کارتان، تا چه حد انبوهی از اطلاعات را باید بررسی کنید؟ ۴-شخصاًتا چه حد احساس می کنید باید دانسته ای خود را سازماندهی کنید؟ ۵-اطلاعات مورد نیاز خود را تا چه میزان در همان زمان نیاز دریافت می کنید؟ ۶-به چه میزان آموخته های خود را ثبت می کنید؟

تبادل دانش

تشویق کارکنان توسط مدیریت سازمان جهت تبادل دانش،تناسب سیستم اطلاعاتی با تبادل مناسب دانش،وجود فرهنگ قوی برای تبادل دانش،توزیع به موقع منابع دانش توسط کتابداران،مبادله روان دانش بین واحدهای وظیفه ای،وجود شبکه اینترنتی قوی،وضعیت تبادل دانش از بالا به پایین در سازمان،و وضعیت تبادل دانش از پایین به بالا در سازمان .

وقتی کارکنان به اطلاعات نیاز دارند تا چه حد در اختیارشان قرار می گیرد؟ ۲-تا چه حد کتابداران،اطلاعات لازم را به موقع توزیع می کنند؟۳-نحوه جریان اطلاعات از بالا به پایین(از مدیران به کارکنان)تا چه حد مناسب است؟ ۴-نحوه جریان اطلاعات از پایین به بالا(از کارکنان به مدیران)تا چه حد مناسب است؟ ۵- به چه میزان مدیریت،کارکنان را برای مبادله دانش،تشویق می کند؟ ۶-سیستم اطلاعاتی اتوماسیون تا چه حد برای مبادله دانش مناسب است؟ ۷-تا چه حد اطلاعات مورد نیاز شاغل در دسترس او قرار دارد؟ ۸-تا چه حد وضعیت اینترنت برای مبادله دانش مناسب است؟

به کار بستن دانش

احساس دغدغه فردی برای به کاربستن دانش، میزان استفاده از آموخته های فردی از دوره های آموزشی، وجود وسواس کاربرد دانش در سازمان، وجود فرآیندهای نظام مند برای بهره برداری از دانش افراد در سازمان، دخیل کردن دانسته فردی در کار، انعکاس دانش سازمان در محصولات یا خدمات، تمایل کارکنان برای دانش مدار ساختن فعالیتها، دغدغه مدیریت برای کاربرد دانش توسط کارکنان، و بهره برداری سازمان از تجارب حاصل از پروژه ها

۱-تا چه حد از خود می پرسید چگونه می توانم آموخته هایم را به کار برم؟ ۲- برای بکاربردن دانائیهای خود تا چه حد احساس دغدغه می کنید؟ ۳- تا چه میزان احساس می کنید وسواس کاربرد دانش در سازمان وجود دارد؟ ۴- تا چه میزان آموخته های خود از دوره های آموزشی(اعم از مرتبط یا غیرمرتبط) را مورد استفاده قرار می دهید؟ ۵- آیا کارکنان تمایل دارند(تا آنجا که وقت اجازه می دهد)کارها را دانش مدارتر انجام دهند؟ ۶- پس از حضور شما در دوره آموزشی،مدیریت تا چه میزان دغدغه کاربرد آن توسط شما را دارد؟ ۷-دانسته های خود را تا چه حد در کار دخیل می کنید ؟

۱-۸ چارچوب نظری  ۱-۹ تعریف عملیاتی متغیرها
خلق دانش: خلق دانش، فرایندی بی پایان است که شامل خلق ایده های جدید، شناخت الگوهای تازه، و ترکیب قواعد جدا از هم و ایجاد فرایندهای جدید به منظور ایجاد و خلق دانش است. همه ابزارهای مشارکتی که جهت به دست آوردن دانش استفاده می شوند، در خلق دانش موثرند. کتابخانه و بخش اسناد به عنوان منابع دانش، نقش مرکزی دارند. توانایی سازمان در به وجود آوردن و تولید دانش، ابزار خوبی برای خلق دانش است (نظری،۱۳۸۲،صص۲۶۳-۲۶۲ )
سازماندهی دانش : این مرحله، به ذخیره، ثبت، ضبط و نگهداری دانش در شکل و یا چارچوبی اشاره دارد که پیوستگی اجزای آن را حفظ نماید و قابلیت بازیابی و استفاده توسط کارکنان سازمان داشته باشد. در حقیقت، سازماندهی دانش، پیش زمینه لازم برای انتقال و تبادل آن است. به عبارت دیگر، ذخیره و ثبت دانش در قالب اینترانت، پوشه ها و کلاسورها پیش قابلیت لازم را برای انتقال و تبادل آن فراهم می آورد(رادینگ،۲۰۰۳،۱۸۹-۱۷۹ )
تبادل دانش : تبادل دانش عبارت است از حرکت، توزیع و پخش دانش بین افراد و پایگاه های دانش به طور مکانیزه و غیر مکانیزه و به صورت دوسویه. در حقیقت ۹۰ درصد از موفقیت مدیریت دانش، به تبادل صحیح دانش بستگی دارد و تبادل دانش از یک فرد به فردی دیگر، از لازمه های اساسی یک چرخه مدیرت دانش اثربخش می باشد. انتقال و ردو بدل شدن دانش بین اعضای سازمان، مستلزم استقرار فرهنگ” تسهیم دانش قدرت است ” به جای فرهنگ” دانش قدرت است ” می باشد (رادینگ،۲۰۰۳،۱۸۹-۱۷۹ )
بکاربستن دانش: اشاره به این مطلب دارد که ایده ها و دانش به دست آمده در صورت مفید و مناسب بودن مورد استفاده قرار گیرد، بدون جهت گیری در مورد اینکه چه کسی آنها را مطرح کرده است. این حلقه اشاره دارد به آمیختن دانش با عمل، یعنی به کار بستن دانش و انعکاس آن در خدمات و کالاهای یک سازمان (کاومن،۲۰۰۴،ص۱۵۰)
۱-۱۰ قلمرو پژوهش

• قلمرو مکانی: این تحقیق شرکت مادر تخصصی توانیر می باشد .

• قلمرو زمانی: تحقیقات مقدماتی در نیمه اول سال ۹۰ آغاز شد و پس از تصویب موضوع و انجام تحقیقات تکمیلی در پایان شهریور سال ۹۱ آماده دفاع شد .

• قلمرو موضوعی : امروزه اطلاعات و دانش و تجربه برای سازمان ها یک منبع مهم و اساسی می باشد. این پژوهش به دنبال آن است تا بستری فراهم سازد تا دارایی فکری و دانش موجود در شرکت توانیر مدیریت گردد و اشخاص نسبت به یادگیری، اشتراک گذاری و خلق ایده ای جدید با کمک مدیران ارشد و میانی اهتمام ورزند. بنابراین موضوع این پژوهش تحلیل چرخه مدیریت دانش با رویکرد فازی در شرکت مادر تخصصی توانیر می باشد. و مهمترین عناوین موضوعی عبارتند از : مدیریت دانش ، چرخه مدیریت دانش ، رویکرد فازی

فصل دوم:
مروری بر ادبیات تحقیق
بخش اول : مدیریت دانش
بخش دوم : سوابق تحقیقاتی
بخش سوم : شرکت مادر تخصصی توانیر۲-۱مقدمه

; minimum :

شکل این تابع در شکل های ۴-۳۱ و ۴-۳۲ و ۴-۳۳ نمایش داده شده است. همان طور که از شکل ها هم مشخص است برای دو بعد نقطه (۵و۵) با مقدار تابع هدف ۰ نقطه بهینه این تابع است ودر اطراف نقطه بهینه بدترین نقاط از نظر مقدار تابع هدف وجود دارد. میزان تابع هدف این نقاط  است. نتایج بدست آمده از اجرای این تابع بر روی تمام الگوریتم های پیوسته معروف نشان دهنده این است که هیچ الگوریتمی حتی در تعداد تکرار های بسیار زیاد و با جمعیت بسیار زیاد نمی تواند مقدار بهینه این تابع را بدست آورد. اکثر الگوریتم ها در پایان،یکی از ۴ نقطه (۰و۵) و (۵و۰) و (۱۰و۵) و (۵و۱۰) رو به عنوان نقطه بهینه شناسایی می کنند که از نظر میزان تابع هدف فاصله بسیار زیادی با مقدار بهینه دارند. میزان تابع هدف این نقاط  است. دلیل این اتفاق این است که این تایع بر خلاف ذات و ساختار الگوریتم های فرا ابتکاری طراحی شده است. توابعی که در آن پیرامون نقطه بهینه نقاطی با برازندگی نامطلوب وجود داشته باشد الگوریتم ها در بدست آوردن نقطه بهینه دچار مشکل می شوند و برای توابعی همانند F₂ که دقیقا نقاط پیرامون بهترین نقطه، بدترین نقاط باشند الگوریتم ها در بدست آوردن نقطه بهینه ناتوان هستند. اگر الگوریتمی طراحی شود که بتواند برای این مساله عملکرد خوبی داشته باشد حتما برای سایر مسائل بهینه سازی پیوسته دچار مشکل خواهد شد. چون این دو نوع مسائل ساختارشان بر خلاف هم است. بنابراین الگوریتمی کارا خواهد بود که برای هر دو نوع مسائل بهینه سازی پیوسته معرفی شده دارای عملکرد مطلوب باشد. خوشبختانه تعداد مسائل بهینه سازی پیوسته که ساختاری مشابه F₂ دارند بسیار بسیار اندک هستند. از همین رو هم چنان الگوریتم های فرا ابتکاری پیوسته گزینه مناسب برای حل این گونه مسائل هستند.

شکل ۴-۳۱ نمایش سه بعدی حراررتی تابع F₂ از نمای بالا
شکل ۴-۳۲ نمایش سه بعدی حراررتی تابع F₂
شکل ۴-۳۳ نمایش سه بعدی حراررتی تابع F₂ و نقطه بهینه این تابع
۴-۵ جمع بندی
در این فصل ساختار و روند الگوریتم جستجوگر تکاملی کاملا شرح داده شد. سپس برای ارزیابی عملکرد الگوریتم پیشنهادی از یازده مساله تست استفاده شد. روند تکاملی جستجوگر ها به وسیله نمودار ها برای F₁ شرح داده شد. سپس برای نمایش بهتر عملکرد این الگوریتم مقایسه ای بین الگوریتم پشنهادی و الگوریتم هایHS , IBA , ABS , CS , BA , LFA , FA , RGA , PSO , GSA , ICA OICA , CICA3 صورت گرفت. تمام نتایج نشان دهنده برتری الگوریتم جستجوگر تکاملی بر الگوریتم های مذکور است. در انتها نیز یک مساله ریاضی معرفی شد که بر خلاف ذات الگوریتم های فرا ابتکاری طراحی شده است و هیچ یک از الگوریتم های فرا ابتکاری قادر به یافتن جواب بهینه این مساله نیستند.
فصل پنجم
نتیجه گیری و پیشنهادها
۵-۱- نتیجه گیری
در این پایان نامه یک الگوریتم بهینه سازی جدید مبتنی بر یک منطق ساده جستجو معرفی شد. در این روش فضای جستجو به چندین قسمت تقسیم می شود و جستجوگرها به هر یک از ناحیه ها تخصیص داده می شود . بعد از انجام عملیات جستجو، تعدادی از بهترین ناحیه ها به عنوان ناحیه های برگزیده انتخاب می شوند. این انتخاب بر اساس عملکرد تیم های جستجو در ناحیه ها می باشد. در مرحله بعد هر ناحیه برگزیده به چند ناحیه کوچکتر تقسیم می شوندو عملیات جستجو انجام می شود. این روند تا برقراری شرط توقف ادامه پیدا خواهد کرد. در ضمن در صورت برقراری شرایط شروع مجدد الگوریتم روندش را از نو شروع میکند. در واقع این الگوریتم بر مبنای یک منطق جستجو هدفمند بنا نهاده شده است. ساختار الگوریتم جستجوگر تکاملی طوری است که در همگرایی جواب ها به سمت جواب بهینه تعادل وجود دارد. نتایج حاصل از مقایسه الگوریتم جستجوگر تکاملی با چندین الگوریتم نشان دهنده عملکرد مطلوب و برتری این الگوریتم بر سایر الگوریتم های مورد مقایسه است. هر چند مثال های گوناگون نشان دهنده توانایی بالای این الگوریتم است ولی نمی توان این ادعا را داشت که این الگوریتم برای تمامی مسائل بهینه سازی پیوسته بهترین عملکرد را دارا است. در واقع این الگوریتم می تواند یکی از گزینه های مناسب برای بدست آوردن جواب بهینه این گونه مسائل باشد.
۵-۲- پیشنهادها
برای ادامه کار در این زمینه موارد زیر پیشنهاد می گردد :
استفاده از یک مکانیزم هوشمند برای تقسیم بندی ناحیه های جستجو و انتخاب بهترین ناحیه
استفاده از این ساختار جستجوی ساده برای ارائه یک الگوریتم گسسته
ارائه الگوریتمی چند هدفه بر مبنای ساختار این الگوریتم
مراجع

[۱]

Melanie, M. An introduction to genetic algorithms. Cambridge, Massachusetts London, England, Fifth printing, ۳,۱۹۹۹٫

[۲]

Sivanandam, S. N., & Deepa, S. N. Introduction to genetic algorithms. Springer Publishing Company, Incorporated, 2007.

[۳]

Herrera, F., Lozano, M., & Verdegay, J. L. Tackling real-coded genetic algorithms: Operators and tools for behavioural analysis. Artificial intelligence review, ۱۲(۴), ۲۶۵-۳۱۹, ۱۹۹۸٫

[۴]

Kirkpatrick, S., Jr., D. G., & Vecchi, M. P. Optimization by simulated annealing. science, ۲۲۰(۴۵۹۸), ۶۷۱-۶۸۰, ۱۹۸۳٫

[۵]

De Castro, L. N., & Timmis, J. I. Artificial immune systems as a novel soft computing paradigm. Soft computing, ۷(۸), ۵۲۶-۵۴۴, ۲۰۰۳٫

[۶]

Glover, F., & Laguna, M. Tabu search (Vol. 22). Boston: Kluwer academic publishers, 1997.

[۷]

Dorigo, M., Caro, G. D., & Gambardella, L. M. Ant algorithms for discrete optimization. Artificial life, ۵(۲), ۱۳۷-۱۷۲, ۱۹۹۹٫