این نظریه بیشتر به فلسون (Felson) مر تبط می شود. مارکوس فلسون و لورنس کوهن این نظریه را طرح کرده اند و به وسیله آن، نظریه قبلی(مدل زندگی را تکمیل کرده اند).
نظریبه فعالیت روزانه در مقام پاسخ به این سوال است که چه عواملی تمایل به ارتکاب جرم را مساعد می کند بحث این که آیا موقعیت شرایط سیبل جرم (بزه دیده ازتکاب جرم و تعرض به آن سیبل را مساعد می کند) نظریه فعالیت روزانه بیشتر به اوضاع و احوال با شرایط مادی ارتکاب جرم آنچه که ما شرایط و ارتکاب جرم می نمایم مثل روز بودن یا شب بودن و در این نظریه بحث بر سر رابطه فقر و بزهکاری یا بیکاری و بزهکاری نیست بلکه اتفاقاً بر عکس کوهن و فلسون معتقدند که در دهه ۶۰ میلادی آمریکا دارای شرایط اقتصاد شکوفا و مثبتی بود اما در عین حال در همین زمانها بحران
اجتماعی و تنشهای اجتماعی از جمله بزهکاری در حد زیادی بود کوهن و فلسون نتیجه گرفتند که فقط فقر و بیکاری بحران زا نیست بلکه ثروت و سازندگی هم می تواند جرم زا باشد(همان،۲۰۷۲ -۲۰۷۱).
در خصوص جرایم علیه اموال کوهن و فلسون معتقدند که برای ارتکاب این جرایم سه شرایط لازم است برای وقوع جرم باید سه شرط فوق جمع باشند که هر سه به یکدیگر ارتباط دارند و در همه آنها به طور مستقیم یا غیر مستقیم آماج یا سیبل جرم نقش و تاثیر دارد عنصرهای اصلی در ارتکاب جرم۱-وجود فردی مصمم به ارتکاب جرم(وجود بزهکار برانگیخته ۲-وجود یک سیبل جاذبه دار(وجود آماج جرم مناسب) ۳-عدم وجود محافظ یا محافظت اندک از سیبل آماج (فقدان محافظ کارآمد)( همان ۲۰۷۲) که به شرح سه عنصر فوق پرداخته می شود.
۱-وجود فردی مصمم به ارتکاب جرم نخستین شرط ارتکاب بزه، وجود بزهکار بالقوه ای است که شرایط موجود او را به حد کافی تحریک به ارتکاب جرم کرده باشد این دیدگاه در راهبردهای پیشگیرانه خود همه ی افراد را به نحوی مستعد بزهکاری می داند یعنی حذف بزهکاران بالقوه را امری ناممکن دانسته و در عوض بر سرمایه گذاری در زمینه ی دو عنصر دیگر یعنی تقلیل آماج بزه و ارتقای محافظت موثر از آماج جرم، تمرکز می کند.
۲-وجود یک سیبل جاذبه دار: آماج جرم می تواند شخص یا مال یا مکان خاصی باشد وجود برخی ویژگی ها در افراد یا اماکن یا اموال، آنان را به آماج بالقوه جرم تبدیل می کند و امکان بزه دیدگی آنان
را نسبت به سایرین بالاتر می برد این شرایط و ویژگی هادر خصوص جرایم مختلف متفاوت است محققین مطالعات فراوانی در خصوص شرایطی که آماج را مستعد بزه میکند انجام داده اند و تلاش کرده اند تا ضابطه هایی را برای تشخیص موارد زمینه ساز بزه دیدگی مشخص کنند.
۳-عدم وجود محافظ کارآمد: وجود محافظ یکی از موانع جرم به شمار می رود. منظور از محافظ هر شخصی است که حضور مؤثر آن موجب باز دارندگی از جرم شود بنابراین واحد گشت پلیس، نگهبان مجمتع مسکونی، همسایه هوشیار دوربین مداربسته، شیشه نشکن به عنوان محافظ عمل می کنند آنچه که خیلی مهم است این است که نبود محافظ به طور ویژه خطر واقعه مجرمانه را افزایش می دهد. به دلیل نقش کلیدی محافظ به عنوان مانع و رادع وقوع جرم است که جرائم می توانند بدون افزایش تعداد بزهکاران و صرفاً به دلیل بالا رفتن میزان آماج جرم بی دفاع یا کم دفاع افزایش پیدا کنند و درست بر همین اساس است که سرقت از منازل در مناطق شهری و جوامعی که افراد خانواده در طول روز در خارج از منزل به کار اشتغال دارند، بالاتر است؛ زیرا ترک خانه توسط اعضای خانواده در طول روز شانس وقوع سرقت از منازل مذکور را افزایش می دهد (محمدنسل ۱۳۸۶: ۳۱- ۳۹)
عنصرهای اصلی در ارتکاب جرم
۲-عدم وجود محافظ با حفاظت اندک از سیبل (آماجچ)
غیبت نگهبان توانا
۲-وجود یک سیبل جاذبه دار هدف مناسب۱-وجود فردی مصمم به ارتکاب جرم متجاوز احتمالی
نظریه فعالیت‌های روزمره و مثلث اصلی جرم
۲-۱۰-۴-نظریه انتخاب عقلانی
نظریه انتخاب عقلانی به عنوان یک عنصر حمایتی مهم در پیشگیری وضعی، اصول بنیادی نظریه فضای قابل دفاع پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی است. زیرا بر این پیش فرض استوار است که عوامل محیطی بر انتخاب های مجرمان تاثیر می گذارد و اینکه مجرمان با دیدی عقلانی مرتکب جرم می شوند. این عقلانیت مبتنی بر آن برداشت است که اگر ادراک فرد از وضعیت ها متفاوت است، اما به طور کلی معقول است بنابراین نظریه انتخاب عقلانی اعمال مجرمانه را به عنوان نتیجه محاسبه ای در نظر می گیرد که هزینه ها(تلاش مصروف) منافع(پاداش بالقوه) و خطرات مرتبط با آن اعمال در نظر می گیرند. بنابراین رویکرد پیشگیری وضعی و نظریه انتخاب عقلانی با هم نشان می دهند که مجرمان تصمیم های حساب شده ای برای ارتکاب جرم در وضعیت های خاص می گیرند ودر این زمینه به عواملی چون هزینه، خطر فایده و عمل توجه می کنند. بنابرای عناصر محیطی یا موقعیتی که خطرات کار و انرژی لازم برای اجرای اعمال مجرمانه را افزایش می دهند(مانند تشدید دستیابی به هدف) و کاهش فایده عمل مجرمانه(اعلام آشکار مبنی بر اینکه پول نقد کمی در منازل نکهداری می شود) فایده جرم را کاهش می دهد و به خاطر وجود این شرایط، مکان وقوع جرم را کاهش می یابد(کلارک ۱۹۹۲ :۶۵) از دیدگاه انتخاب عقلانی، افرادی که دارای انتخاب های عقلاتی هستند، زمانی مرتکب جرم می شوند که سود خالص مورد انتظاری که از این فعالیت به دست می آید، بیشتر از آستانه اخلاقی آنها باشد(لدرمن و دیگران ۱۹۹۳: ۱۳).
برنامه های پینشهادی مدل پیشگیری وضعی:
در راستای اجرا وکاربرد مدل پیشگیری وضعی، برنامه های متعددی در کشورهای مختلف طراحی و اجرا شده است که در ذیل به مهمترین این برنامه ها اشاره می شود:
۱-مراقبت از محله
برجسته ترین شکل پیشگیری از جرم در ایالات متحده طی ۲۵ سال گذشته مراقبت از محله یا مراقبت از بلوک ساختمانی بوده است برنامه های نظارتی که به طور وسیعی توسط سازمان های مردمی حمایت شده است به طور عمده شامل گردهمایی شهروندان در گروه های کوچک برای تبادل اطلاعات پیرامون معضلات جرایم محلی، راه حلهای پیشگیرانه و تصمیم گیری جهت شرکت در مراقبت های محلی و گزارش جرایم می باشد(روزبنام ۱۳۸۴ :۳۶) دو الگوی ملی تحقیق که توسط اکیف و همکارانش انجام گرفت به برآورد سطح تغییرات در میزان مشارکت شهروندان در برنامه های مراقبت از جرم طی اوایل دهه ۱۹۸۰ سال های دهه ۱۹۹۰ پرداخت. نتایج بیانگر این بود که مراقبت از خانه همسایگان در مواقعی که آنها در منزل حضور ندارند، در این دهه افزایش داشته است. به طور متوسط درصد خانواده هایی که اعلام کرده بودند همیشه مراقب همسایگان و اموال آنها هستند، از ۴۳ درصد در سال ۱۹۸۱ به ۶۱ درصد در سال ۱۹۹۲ افزایش یافته بود. از دیدگاه کنترل های اجتماعی انتظار این است که برنامه های مراقبتی ضمن افزایش ارتباطات و روابط اجتماعی، گسترش مرزهای کنترل اجتماعی ، گسترش و افزایش مراقبتی انتظار می رود که شانس ارتکاب جرم را به وسیله افزایش نظارت افراد و همسایگان و مداخله آنها در امر کنترل کاهش دهد در بطن بسیاری از تئوریهای فرصت از جمله مدلهای طراحی محیطی این عقیده وجود دارد که چشمان مردم خیابان برای جلوگیری از جرم خیلی مهم است. برنامه های مراقبتی از طریق مداخلات اجتماعی قصد بر انگیختن هوشیاری و آگاهی ارادی مردم محله با نیت کاهش فرصت های مجرمانه را دارد. مدل فرصت پیشنهاد می کند که ترس از جرم با افزایش امنیت در محله و باور شهروندان به کاهش خطر قربانی شدن افزایش پیدا می کند. بنابراین برنامه های نظراتی با در خواست شهروندان برای تبدیل شدن به چشم و گوش پلیس سعی در افزایش هوشیاری جمعی محله و بلوک ها دارند( روزبنام ۱۳۸۴: ۱۳۷).
۲-گشت زنی شهروندان:
برنامه های نظارت بر محله و بلوک های ساختمانی معمولاً نوعی مراقبت غیر فعال است. در حالی که از ساکنان محلی انتظار می رود که مشارکت در فعالیت های ضد جرم را به عنوان جزئی از فعالیت های روزمره خود بدانند در دهه ۱۹۶۰ گروه های آفریقایی –آمریکایی گشت شهروندان برای حمایت از خود در برابر سوء استفاده های پلیس و گروه های نژاد پرست در جنوب به کار گرفتند(در دهه ۱۹۷۰ و اوایل ۱۹۸۰).
از گشت شهروندان به عنوان چشم های بینا و گوش های شنوای پلیس در پیشگیری و شناسایی محلی خصوصاً سرقت منازل در محله های طبقه متوسط استفاده می شد. امروزه مشارکت شهروندان در محله ها و تمرکز آنان بر روی سطح وسیعی از جرایم و بی نظمی ها به عنوان همکاری بین پلیس و شهروندان محلی برای حل معضلات نمایان شده است. گشتی های شهروندان را می توان از چند جنبه گوناگون تمایز کرد. تفاوت در نحوه عملکرد(مثلاً حمایت از ساکنین تنها، جلوگیری از جرم و بی نظمی، شناسایی مناطق مساله دار) منطقه مراقبت (مثلا ساختمان و خیابانهای محله، حمل و نقل عمومی و کالج ها) حالت گشت زنی(پیاده، با دوچرخه و گشت موتوری) و نحوه واکنش نشان دادن به وقایع(مثلا فقط گزارش دادن موضوع و یا مداخله گروه های گشتی)می باشد.
۳-اطلاع رسانی و هشدارها پلیسی:
در دنیای امروز اطلاع رسانی، آگاهی دادن و بالا بردن قدرت شناخت و تشخیص مردم از مهمترین و اساسی ترین روش های دولت ها، سازمان ها و شرکت ها برای رسیدن به اهداف مختلف سیاسی، اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی است. تحقیقات نشان داده است بسیاری از جرائمی که مجرمان مرتکب شده اند بر اثر عدم رعایت موازین ایمنی ویا سهل انگاری مردم و خانواده ها بوده است. بنابراین لازم است که مردم در برابر تهدیدات اخلال گران و فرصت طلبان از اصول و روشهایی آگاهی یابند که موجب ایمنی خود و خانواده هایشان در برابر مجرمین شود. واقعیت این است که مجرمین هدف های خود را بر اساس اطلاعات، برآورد و انتخاب می کنند که این اطلاعات اغلب از طرف مردم عادی نادیده گرفته می شود و بسیاری از اوقات بزهکاران از غفلت و بی توجهی بزه دیدگان احتمالی سوء استفاده می کنند. عدم آگاهی مردم از قوانین و مقررات می تواند زمینه فعالیت مجرمین و بزهکاران را بیشتر کند. هشدار دادن ، متذکر شدن و یادآوری نمودن از جانب پلیس و پذیرش هشدار ها و عمل کردن به راهکارهای پلیسی از جانب مردم، همکاری و هماهنگی دو جانبه پلیس و اجتماع را به وجود می آورد.
۳-مبحث سوم :پیشینه تحقیق
۲-۳-پیشینه تحقیق:
۱-«پیشگیری وضعی قاچاق مواد مخدر صنعتی در شهر همدان»:
پژوهش مذکور در قالب پایان نامه کارشناسی ارشد توسط مریم پیرزاد به راهنمایی دکتر منصور رحمدل در سال ۹۰ در رشته حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهیه شده است. این تحقیق جهت تبیین چگونگی پیشگیری وضعی قاچاق مواد مخدر صنعتی در شهر همدان در بازه زمانی سال ۱۳۸۹ تهیه شده است، و موفق به اثبات فرضیه های زیر از طریق جمع آوری داده های اطلاعاتی به وسیله طرح دو پرسشنامه در میان ۵۰ تن از کارشناسان مبارزه با مواد مخدر همدان شده است.
فرضیه اول این تحقیق که بر تأثیر ایست های بازرسی بر کاهش میزان قاچاق مواد مخدر صنعتی در شهر همدان مفروض بوده در سطح معناداری ۵% و با نتیجه (۳۰۲/۰-) به اثبات رسیده است.
فرضیه دوم این پژوهش بر تأثیر گشت های انتظامی بر کاهش قاچاق مواد مخدر صنعتی در شهر همدان مفروض بوده که در سطح معناداری ۵% و با نتیجه (۲۹۹/۰-) به اثبات رسیده است.
فرضیه سوم این پژوهش بر تأثیر بیکاری بر افزایش میزان قاچاق مواد مخدر صنعتی در شهر همدان مفروض بوده که در سطح معناداری ۱% و با نتیجه (۳۸۰/۰)به اثبات رسیده است.
۲-علی آبادی و همکاران(۱۳۷۸)
تحقیقی با عنوان «تعامل پلیس با نهادهای جامعه در پیشگیری از جرم» انجام داده اند که نتیجه تحقیق بدین شرح است: وظیفه اصلی پیشگیری از جرم در اکثر جوامع بر عهده پلیس است. اجرای این وظیفه در حال حاضر و با توجه به وضع جوامع کنونی و ابعاد پیچیده ارتکاب جرم، مستلزم همکاری نهادهای رسمی و اجتماعی است. تلاش برای متقاعد کردن یا وادار کردن نهادهای اجتماعی از قبیل مالکین املاک، والدین، حکومت های محلی و متصدیان و صاحبان مشاغل ابعاد دیگری از انجام وظیفه پیشگیری از جرم تلقی می شود. اقدامات پیشگیرانه ممکن است در مکان های مختلف از قبیل خانه، مدرسه، پلیس، مؤسسات فرهنگی و با مشارکت جامعه مدنی اجرا شود. بحث پیشگیری برخلاف بحث سرکوبی تنها در حیطه صلاحیت حاکمیت باقی نمی ماند و قابل تفویض به بخش خصوصی است.
۳-«بررسی نقش عوامل اجتماعی مؤثر بر قتل در استان اصفهان سالهای ۷۲-۷۰»
تحقیقی است که توسط محمدعلی کرمی تهیه شده است: تحقیق حاضر به بررسی نقش عوامل اجتماعی مؤثر بر قتل می پردازد که براساس فرضیات ذیل تدوین گردیده است.
-نوع قتل بستگی به جنس دارد. زنان به احتمال زیاد مرتکب قتل جنسی ناموسی و لیکن مردان از نوع اقتصادی را مرتکب می شوند.
-میان وضعیت تاهل و نوع قتل رابطه وجود دارد. متاهلان بیشتر مرتکب قتلهای قومی و قبیله ای و اقتصادی می شوند در حالی که مجردان بیشتر مرتکب سایر موارد انواع قتل می شوند.
-میان محل سکونت و نوع قتل رابطه وجود دارد. در نقاط روستایی قتل عمدتاً از نوع اختلافات اقتصادی، قومی و قبیله ای است در حالی که در نقاط شهری بیشتر مرتکب قتلهای ناشی از اختلافات جنسی اخلاقی می شوند.
-میان سن و نوع قتل رابطه وجود دارد. جوانان بیشتر مرتکب قتلهای متفرقه می شوند.
-میان تحصیلات و نوع قتل رابطه وجود دارد، قاتلان مرتکب قتلهای مالی، ملکی، و قومی قبیله ای از سواد کمتری برخوردار هستند.
-میان نوع روابط اجتماعی قاتل و مقتول و نوع قتل رابطه وجود دارد.
-میان جنس و نوع روابط اجتماعی قاتل و مقتول رابطه وجود دارد.
۴-سرگرد فریدون نصیری در تحقیقی تحت عنوان«بررسی تأثیر ورود سلاح غیرمجاز بر وقوع جرائم امنیتی استان لرستان در سالهای ۸۴ و ۸۵»
که در قالب پایان نامه کارشناسی ارشد خود تهیه نموده است که ضمن بررسی جرم و جرم شناسی و مفاهیم مختلف در این زمینه به نتایجی درخصوص تأثیر ورود سلاح بر وقوع جرم در استان لرستان به ویژه حدوث قتل دست یافته است.
۵-محمدحسین فرجاد در تحقیقی که تحت عنوان«روانشناسی و جامعه شناسی جنایی»
به چاپ رسیده است به مطالعه وضعیت مجرمانی که مرتکب سرقت و قتل شده اند پرداخته است. فرجاد پدیده قتل را در رابطه با احوال شخصی جنایتکاران، عوامل خانوادگی، عوامل اجتماعی، آموزشی و فرهنگی، عوامل شغلی-اقتصادی، عوامل حقوقی و وسایل و انگیزه ها و علل روانی بررسی کرده است. مطالعه درباره ۵۱۹ نفر از زندانیانی که متهم به قتل در زندان استانهای کل کشور بوده اند صورت گرفته است تفاوت بارز میان مرد و زن مورد تأیید قرار گرفته است و میزان تحصیلات رابطه منفی با قتل داشته است. ۷۰ درصد قاتلان مشاغلی کم درآمد داشته اند. ۴۲ درصد قاتلان رابطه خویشاوندی با مقتولان داشته اند، ۸۸ درصد آنها با قصد قبلی اقدام به قتل نکرده اند، ۷۵ درصد آنها با مقتولان اختلافی نداشته اند.
۶-عباس عبدی در اثر «مسائل اجتماعی قتل در ایران»
|
[پنجشنبه 1400-08-13] [ 08:03:00 ب.ظ ]
|
