چوب هایی که در ساخت گره چینی از آن استفاده می شود شامل :
درخت آزاد-درخت بلوط – مَلَچ – راش – ممرز – گردو – سرخدار – کِی –درخت نارنج – درخت پرتغال.
محصولات تولیدی : در قدیم برای ساخت در و پنجره های گره چینی یک خانه در حدود ۱۸ ماه الی ۲ سال زمان می برد و استاد کاران با مشقت و ظرافت زیاد کار می کردند به مررور زمان و با پیشرفت ابزار آلات گره چینی این زمان به ۶ ماه تقلیل یافت و در حال حاضر یک متر کار گره چینی در حدود یک هفته آماده می گردد و هر متری ۰۰۰/۰۰۰/۴ میلیون ریال تا ۰۰۰/۵۰۰/۴ ریال قیمت دارد در حالی که در قدیم به جای اجرت از صاحب خانه گوسفند می گرفتند.
محصولات تولیدی گره چینی در شهرک تاریخی ماسوله عبارتند از :
پنجره : به زبان محلی بَریه نامیده می شود. بَریه ،دوبَریه ،سه بَریه ،در خانه های ماسوله ای دیده می شود.
سَه بَریه : به زبان محلی ( خَفَن ) نامیده می شود که با کارهای چوبی بسیار زیبا گره سازی و تزئین می شود و بیشتر نقوش آن دایره ای شکل است. اندازه سه بریه ها به علت سرمای شدید ماسوله کوچک بود به دلیل اینکه، این پنجره های کوچک نور خانه را کور می کرد از شیشه های رنگی استفاده می کردند این دریچه ها در تابستان جای کولر عمل می کرد و فضای خانه را خنک نگه می داشت.
اُرُسی : نوعی در و یا پنجره است که از اتصال قطعات برش خورده چوب و شیشه های رنگی بدون استفاده از میخ و چسب و با ایجاد چفت و بست هایی به صورت نر و ماده ساخته می شود برخی ارسی ها دوجداره هستند یک جداره چوب و یک جداره شیشه که به صورت کشویی اند این کوش ها دوتیکه ، سه تیکه ، چهارتیکه درست می شوند که در دل هم می روند تا فضای زیادی اشغال نکنند.
شبکه : حاشیه های چوبی است که دور تا دور کار گره چینی استفاده می شود که به شکل های پولکی دیده می شود.
در : درهای گره چینی دارای دو لنگه و تاشو است ، هم در داخل خانه جهت جدا کردن اتاق ها و هم در بیرون خانه ساخته می شود.
مبل و میز- میزنهارخوری با صندلی – پاراوان: جدا کننده قسمت هایی از خانه – منبر – بوفه – میزتلفن –ویترین –سقف کاذب از کارهای جانبی استادکاران گره چینی است.
۲-۳۴-۲-جوراب بافی
سابقه هنر جوراب بافی شهر ماسوله به زمانی برمی گردد که مردم این خطه توانستند پشم دام هایشان را به نخ تبدیل کنند.دست بافته هایی که از پشم و کرک گوسفندان تهیه می گردد بسیار متنوع هستند که می توان به جوراب های پشمی ،دستکش و غیره اشاره نمود. این دست بافته های پشمی مخصوصا جوراب ،با چنان زیبایی و ظرافتی تهیه می شود که بی تردید می تواند یکی از شاخص ترین صنایع دستی این شهرستان به شمار آید و این را مدیون پیرزنان هنرمند این دیار هستند که این هنر را نسل به نسل انتقال داده اند و باصبر و حوصله زیاد رموز بافتن نقش و نگاره هایی گوناگون را به دختران جوان آموخته و عامل بقای این هنر دستی و نقش های سنتی آن می باشند.
محصولات تولیدی : جوراب بافی بیشترین وسعت را در صنایع دستی شهر ماسوله به خود اختصاص داده است ، زنان و دختران ماسوله در فرصت های به دست آمده و ایام فراغت به بافتن جوراب های پشمی می پردازند به طوری که در حدود ۸۰ نفر جوراب باف در تعاونی زنان ماسوله عضو هستند . جوراب های پشمی در انواع و اقسام مختلفی بافته می شود. –جوراب های ساق بلند که بر روی شلوار کشیده و دارای پابندهایی است که به جوراب متصل و به ساق پا می بندند . جوراب های ساق کوتاه – گیوه – ساق پا – کلاه – روسری – شال گردن – جلیقه های پشمی .
نقش و رنگ: نقوشی که در جوراب های پشمی مشاهده می گردد به دو صورت سراسری و دوتکه ( رویه و ساق جوراب ) است که به تناسب هر نقش روی جوراب بافته می شود . نقش ها و تصاویری که در جوراب های پشمی این دیار دیده می شود یادآور نقش ها و تصاویر کهن این خطه است. در کل نقش هایی که در شهر ماسوله رواج دارد اشاره می کنیم.
-نقش قالی کنار – هشت برگ – مارپیچ گلدار – نصف سیب – طرح انگور – مرغی – اره اره – حلقه حلقه –مریمی –شونه – اسلیمی – خرما بوته – گل بوته – چهار پر-کرچنگ
زمینه رنگ هایی که در جوراب های پشمی دیده می شود از رنگ طبیعی پشم گوسفندان مناطق کوهستان است و رنگ هایی که برای نقش انداختن روی جوراب استفاده می شود از رنگ های شیمیایی یا رنگرزی گیاهی به دست می آید. در قدیم از پوست انار ( رنگ زرد ) و پوست گردو (رنگ قهوه ای ) رناس (رنگ قرمز ) استفاده های زیادی می شود و پشم های ریسیده شده را با این مواد رنگ کرده و دست بافته های زیبائی خلق می کردند در صورتی که امروزه کامواهای رنگی را جایگزین این امر نمودند.
۲-۳۴-۳- عروسک های دست بافت سنتی :
در شهرک تاریخی ماسوله نوعی دست بافته فانتزی در اندازه های مختلف و با رنگ های متنوع و زیبا دیده می شود که کار هنرمندانه بانوان این خطه است. طرفداران این دست بافته ها گردشگرانی هستند که به این شهر سفر کرده و این عروسک ها را به عنوان ره آورد سفر و سوغاتی به دیارشان می برند . عروسک های دست بافت ماسوله از نماد اصیل این شهر می باشد.
سابقه عروسک بافی در منطقه : عروسک بافی از هزاران سال پیش از هنرهای سمبلیک قومی ،آئینی و مذهبی بشر بوده است و این طرز تفکر ازهزاران سال پیش رواج داشته است . عروسک بافی در ایران نیز قدمتی دیرینه دارد. عروسک های سنتی در ماسوله نمود بارزتری نسبت به مناطق دیگر دارد. در زمان های قدیم در شهرستان فومن از استخوان و چوب ،عروسک هایی درست می کردند که به آن « گیشه » می گفتند به مرور زمان با الیاف ،کاه ،کنف و ابریشم عروسک هایی بافته می شود که تیز نباشد و به کودکان آسیب نرساند و هم جنبه تزئینی داشته باشد بافت عروسک های سنتی که امروزه مشاهده می گردد از شهرک تاریخی ماسوله شروع شد.
۲-۳۴-۴- چموش :
یکی دیگر از هنرهای سنتی و صنایع دستی ماسوله چموش دوزی است که پای افزاری است که بسیار قدیمی عمر آن به چند هزار سال می رسد و در انواع مختلف بدون پاشنه و از جنس چرم دباغی شده و یا دباغی نشده ساخته می شود .
نوع متداول آن دارای بندها و تسمه های بلند می باشد که به ساق پا پیچیده می شود چموش در شهر ماسوله به صورت بدون تسمه و بند است ولی مانند نوع بنددار ،نوکی عقابی و برگشته دارد. چوموش به فارسی «چموش » گفته می شود که نوعی پای افزار از جنس چرم ساده است. کفشی کاملا بومی بوده که بیشتر ساکنان منطقه کوهستانی گیلان از آن استفاده می کردند،اما اینک کاربرد خود را به کلی از دست داده است.از امتیازهای این پای افزار، سبکی و یک پارچگی آن است. چموش دوزی در مناطق کوهستانی گیلان اهمیت بسزایی داشته و این اهمیت را می توان در نام بعضی از روستاها یافت ، زیرا نام روستاها ،از مشاغل غالب در آن نشات گرفته است . روستاهایی چون « چاموش دوزان » در « ماسال و شاندرمن » یا « چارق دوزی محله » در لاهیجان و « چاموش محله » در « خانقاه ماسال » موید این نکته است.
دو نوع چموش وجود داشت : یکی مخصوص شکار که به « شکار چوموش » موسوم بود. این پای افزار با بند چرمین به پا بسته می شد و نوع دیگر که فاقد بندهای چرمین بود. در تالش دو نوع چموش دوخته می شود : نوع مرغوب آن « ختنی » و نوع نامرغوب آن که از پوست دباغی شده دوخته می شد «مازرده » نام داشت .
سابقه هنر چموش دوزی: چموش دوزی در گیلان به ویژه در ماسوله یکی از صنایع دستی بسیار معروف به حساب می آید که قدمت آن به بیش از ۳۰۰ سال می رسد در گذشته این صنعت در کل گیلان رونق خاصی داشت اما معروف ترین چموش دوزان گیلانی در ماسوله زندگی می کردند همچنین روستائیان ،دامداران و کشاورزان گیلانی از چموش به عنوان پای افزار خود سود می بردند زیرا در تابستان پای آن ها را خنک نگه می داشت و در زمستان باعث گرمی پاهایشان می شد کار دستی چموش رونق گذشته را ندارد و رو به زوال تدریجی است و بیشتر جنبه تزئینی و دکور پیدا کرده است. در حال حاضر تنها چموش دوز ساکن ماسوله فریبرز فرنیا است که این پیشه و حرفه را از پدربزرگشان زنده یادعلی اکبر فرنیا معروف به استاد میرزا فرا گرفته است .ایشان به دلیل علاقمندی و با هدف زنده نگه داشتن این میراث به صورت تفننی چموش می دوزند فرهنگ و میراث گذشتگان را زنده نگه می دارند.
محصولات تولیدی: در گذشته تعداد زیادی از خانواده ها از راه چموش دوزی امرار معاش می کردند. اما رفته رفته این هنر رو به افول رفته و فقط یک نفر به کار چموش دوزی در ماسوله مشغول فعالیت است. ایشان به دلیل کسادی بازار و اینکه گردشگران فقط در فصل بهار و تابستان به این منطقه مراجعت می کنند و چموش را به عنوان یادگاری و دکور خریداری می کنند از چرم محصولاتی چون جاکلیدی ،جاموبایلی ،کیف جیبی زنانه و مردانه ، کمربند ،چموش ها دکوری و تزئینی تولید می نمایند.
نقش و رنگ: در گذشته برای تزئین چموش از نقش و نگارهای مختلفی استفاده می شد به طوری که به گفته آقای فرنیا قریب ۲۰۰ نقش برای تزئین چموش به کار برده می شد . در حال حاضر نقش هایی چون پرچمی ، هفت و هشت، ستاره ، لوزی ، خَرواگِل (درخت آلوچه ) و شیرازه دوزی بیشتر دیده می شود.
در گذشته برای رنگ کردن چرم چموش از انار ترش استفاده می کردند ولی در حال حاضر چرم آماده رنگ شده را از شهرهای چون همدان، زنجان و کرمانشاه تهیه می کنند و تنها رنگ مورد استفاده در چموش قرمز روشن تا قرمز تیره مایل به قهوه ای است و با کامواهای رنگی چون سبز ، قرمز ،سفید و سبز تزئین می گردد نخ چله قالی هم که رنگی سفید مایل به کرم دارد در نقش انداختن روی چموش مورد استفاده قرار می گیرد . در حال حاضر چموش تنها در اندازه های ظریف ، فانتزی و تزیینی دوخته می شود.
۲-۳۴-۵-آهنگری :
سابقه آهنگری در منطقه : در شهرک تاریخی ماسوله نیز از زمان پیدایش آن ،آهنگری وجود داشته ولی از تاریخ دقیق آن مدرکی در دست نیست .آهنگران ماسوله ای از معروفیت بسیاری برخوردار بودند و برای ساخت تولیداتشان از شهرهای رشت و قزوین سفارش می گرفتند چنانچه در قدیم تولیداتی چون توپ، تفنگ ،تپانچه ، شمشیرهای بسیار زیبا با کنده کاری هایی با نقوش مختلف و بادوام ساخته می شد که امروزه این تولیدات ساخته نمی شود. آقای گلشن که یکی از قدیمی ترین چاقوسازان ماسوله به حساب می آید شاگردان بسیار زیادی را تعلیم داده اند و از طرف دبیرستان های فنی و حرفه ای استان گیلان برای آموزش آهنگری و چاقوسازی به دانش آموزان، از هنر دست ایشان بهره های فراوانی برده شده است. اما در حال حاضر به دلیل مکانیزه شدن کشاورزی و رونق ابزارآلات ارزان قیمت خارجی تولیداتی چون بیل ،کلنگ ،گاو آهن و داس و غیره مشتریان همیشگی خود را ندارند به طوری که نقش این هنر روز به روز کم رنگ تر می گردد همچنین گرانی و کمبود ذغال سنگ و تهیه آن از شهرهای دیگر مثل شهر آمل آهنگران را با مشکلات عدیده ای مواجه ساخته است.
محصولات تولیدی : استادکاران با هنرمندی و شگردهای مخصوص فن آهنگری، دست ساخته هایی تولید می کنند که عبارتند از :
بیل – بلوک – چاقو– اره – چکش – ماشه – کف گیر و منقل – تله – داس – سه شاخه – تبر – قیچی – سه پا – نعل – کلنگ چاه کنی – گاوآهن – قندشکن – میخ طویله
نقش و رنگ : استادکاران این رشته هنری از نقوش خاصی برای تولیداتشان استفاده نمی کنند البته در بعضی از موارد آهنگران هنرمند اسم خود را روی محصولی که تولید می کنند حک می نمایند و به صورت تزئینی بر دسته تولیداتی چون قندشکن خطوطی با قلم آهنگری می اندازند . این هنرمندان بیشتر به کیفیت کار و محکم و بادوام بودن تولیدات تکیه می کنند.
رنگ و رنگ آمیزی در هنر سنتی آهنگری جایگاه خاصی ندارد معمولاً رنگ طبیعی تیره و خاکستری خود آهن در محصولات دیده می شود همچنین دسته تولیداتی چون بیل و داس از چوب درخت است که به طور طبیعی رنگ زرد و کرم دارد.
جدول شمار۲-۱۳- رابطه صنایع دستی ماسوله با سایر فعالیتهای اقتصادی
| نام صنعت | مواد حاصله | رشته تولیدی |
| نازک کاری چوب و خاتم سازی و گره چینی | مصنوعات چوبی | باغداری و جنگل کاری |
| ساخت فرآورده های چرمی و چموش دوزی |
|
[پنجشنبه 1400-08-13] [ 09:57:00 ب.ظ ]
|
