با بهره گرفتن از روش بارتوا و همکاران (۲۰۰۹)^[۱۶] و دستگاه تجزیه‌گر نیتروژن- پروتئین مدلEA1112 (Thermoquest, Italy) میزان نیتروژن برای ۱۰۰ میلی‌گرم نمونه در هر تیمار اندازه‌گیری شد. سپس با به کارگیری ضریب ۲۵/۶ مقدار پروتئین خام محاسبه گردید.

۳-۴-۴-۲- فسفر و پتاسیم
برای اندازه گیری فسفر روش طیف سنجی با اسپکتوفتومتر (مدل T80) باطول موج ۸۸۰ نانومتر به کار گرفته شد. پتاسیم به روش فلیم فتومتری مدل جنوای^[۱۷] اندازه گیری گردید.
۳-۴-۴-۳- نشاسته
جهت اندازه‌ گیری نشاسته، ابتدا نمونه‌های غده سیب زمینی با پتاس محلول در اتانول ۵ درصد حرارت داده شدند. سپس با آب مقطر مورد شستشو قرار گرفتند و با بهره گرفتن از صافی، فاز مایع از جامد جدا گردید. در مرحله بعد هیدروکسید پتاسیم به مواد غیر محلول روی صافی افزوده شد. برای حل شدن نشاسته، به نمونه‌ها حرارت داده شد و اسید استیک و اتانول به آن‌ها اضافه گردید و به مدت ۲۴ ساعت نگهداری شدند تا رسوب نمایند. با تعیین مقدار خاکستر از طریق کوره، مقدار خالص نشاسته مشخص گردید (مطابق با روش تشریح شده محمدزاده و همکاران، ۱۳۸۷).
۳-۴-۴-۴- روغن خام، قند و فیبر
برای اندازه گیری روغن خام، قند و فیبر در نمونه‌های سیب زمینی روش مورد استفاده موسسه A.O.A.C
(۲۰۰۵) استفاده گردید.
۳-۴-۴-۵- درصد ماده خشک
برای اندازه‌گیری ماده خشک بر اساس روش ذکر شده یلدریم و تاکوزغلو (۲۰۰۵)^[۱۸] ۱۰۰ گرم بافت غده برداشت شده به مدت دو شبانه روز در دمای ۷۰ درجه سانتی‌گراد آون نگهداری شد. سپس وزن خشک توزین و درصد ماده خشک محاسبه گردید.
۳-۵– نرم افزارها و روش‌های تجزیه آماری مورد استفاده
آزمون نرمال بودن داده‌ها با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS به روش کولموگروف- اسمیرنوف انجام شد. برای داده‌های درصدی از تبدیل داده جذری و زاویه‌ای استفاده گردید. سپس با بهره گرفتن از نرم افزار MSTAT-C داده‌های نهایی، مورد تجزیه واریانس و مقایسه میانگین به روش دانکن در سطح احتمال ۵ درصد قرار گرفتند. نمودارهای مقایسه میانگین با بهره گرفتن از نرم افزار آفیس ۲۰۱۳ در محیط EXCEL رسم گردیدند. تجزیه همبستگی ساده خطی صفات نیز به کمک نرم افزار SPSS انجام گرفت. یادآور می‌گردد جداول و نمودارهای مقایسات میانگین فقط برای اثراتی که در جدول تجزیه واریانس معنی‌دار گردیدند ارائه شده است.
فصل چهارم
نتایج و بحث
۴-۱- نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین
۴-۱-۱- تجزیه واریانس و مقایسه میانگین صفات مرفولوژیک
۴-۱-۲- تجزیه واریانس صفات فیزیولوژیک
۴-۱-۳- تجزیه واریانس و مقایسه میانگین عملکرد و اجزای عملکرد
۴-۱-۴- تجزیه واریانس و مقایسه میانگین صفات کیفی و بیوشیمیایی
۴-۲- تجزیه همبستگی ساده برای صفات اندازه‌گیری شده
نتایج و بحث
۴-۱- نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین
۴-۱-۱- تجزیه واریانس و مقایسه میانگین صفات مرفولوژیک
تجزیه واریانس برای صفات مرفولوژیک سیب زمینی نشان داد که اثر سطوح مختلف کود‌ی و رقم بر تعداد ساقه در بوته در سطح احتمال ۵% معنی‌دار گردید ولی در مورد سایر صفات مرفولوژیک مثل ارتفاع بوته معنی‌دار نشده است (جدول ۴-۱). تعداد ساقه در سیب زمینی برای عملکرد غده این محصول اهمیت زیادی دارد (یزدان‌دوست و همکاران، ۱۳۸۲؛ ربیعی و همکاران، ۱۳۸۷). در یک مطالعه رابطه معنی‌دار رگرسیونی بین عملکرد غده و تعداد ساقه در بوته گزارش شده است. به دلیل آنکه در سیب زمینی تعداد ساقه در ایجاد استولون‌ها، تشکیل غده و میزان عملکرد موثر است (ربیعی و همکاران، ۱۳۸۷). بنابراین ‌می‌توان گفت که رقم و کودهای آلی از طریق تعداد ساقه در بوته توانایی تاثیر معنی‌دار بر عملکرد را خواهند داشت. نتایج مدنی و همکاران (۱۳۸۸) تاثیر سطوح مختلف کود نیتروژن را بر تعداد ساقه سیب زمینی معنی‌دار گزارش نمودند ‌که مطابق با نتایج تحقیق حاضر می‌باشد اما در تحقیق یزدان دوست و همکاران (۱۳۸۲) تاثیر نیتروژن غیر آلی بر تعداد ساقه ژنوتیپ‌های سیب زمینی معنی‌دار نشده است که بر خلاف نتایج تحقیق حاضر است. لذا می‌توان گفت کودهای آلی در تامین مواد غذایی برای افزایش تعداد ساقه به نسبت کودهای شیمیایی بهتر هستند. در برخی بررسی‌ها، مصرف همزمان کودهای آلی و شیمیایی نیز صفت مرفولوژیکی مانند ارتفاع بوته سیب زمینی را افزایش داده است (Najm et al., 2010). به علاوه در بعضی تحقیقات تفاوت معنی‌داری در تیمارهای رطوبتی برای مرفولوژی ساقه سیب زمینی بیان گردیده است (مسعودی و همکاران (۱۳۸۹) که بیانگر تاثیر عوامل دیگری علاوه بر مواد غذایی بر روی رشد اندام هوایی این محصول می‌باشد.
جدول ۴-۱- تجزیه واریانس صفات مرفولوژیک ارقام سیب زمینی تحت تاثیر تیمارهای مختلف کود آلی و شیمیایی

 

منابع تغییرات	درجه آزادی	میانگین مربعات
		ارتفاع بوته	قطر ساقه	تعداد ساقه در بوته	قطر غده mm 35-10	قطر غده mm 55-35	قطر غده mm 55˃
تکرار	۲	**۰۱/۴۹۹

الف) عملکرد سریع و مدل‌سازی آسان با MODAEM، عنصر آنالیتیکی مدل که با GMS کامل می‌شود‌‌.
ب) شبیه‌سازی نشت از سد و دیواره‌‌های آب بند با مدل SEEP2D.
۲- مدل جریان سه بعدی^[۳۰] که موارد زیر را در بر می‌گیرد:
الف) مدل سه بعدی عناصر محدود محیط اشباع با MODFLOW.
ب) مدل سه بعدی عناصر محدود محیط اشباع و غیر اشباع با FEMWATER.
۳- مدل انتقال جرم حل شده^[۳۱] شامل:
الف) شبیه‌سازی ساده انتقال تحلیلی^[۳۲] با ART3D.
ب) شبیه‌سازی ساده انتقال سه بعدی با MT3D، MODPATH و FEMWATER.
ج) مدل انتقال فعال سه بعدی با RT3D یا SEAM3D.
د) مدل انتقال فعال چند فازی با UTCHEM.
۴- جریان و انتقال در محیط غیر اشباع^[۳۳] شامل:
مدل جریان و انتقال کامل سه بعدی در محیط اشباع و غیر اشباع با FEMWATER و UTCHEM.
GMS نرم افزاری تحت ویندوز می‌باشد که کار کردن با آن را بسیار ساده می‌سازد. موتور محاسباتی آن Modflow می‌باشد که معادلات جریان را به عنوان یک مدل شبیه‌سازی جریان یک، دو و سه بعدی مدولار در آبخوان­‌های محصور، نیمه محصور و آزاد در حالت پایدار و گذرا می‌سازد. معادلات حاکم در این مدل در دستگاه مختصات دکارتی نوشته شده و به روش تفاضل محدود حل می‌شوند (افتخاری، ۱۳۸۹). این نرم افزار یک مدل قابل دسترس برای عموم به طور رایگان است که به راحتی می‌توان از طریق شبکه اینترنت به آن دسترسی پیدا کرد.

در این قسمت به منظور آشنایی با نرم افزار و شناخت ویژگی‌هایی که آن را از سایر نرم افزارهای مدل‌سازی کمی و کیفی متمایز ساخته است، به اختصار به معرفی نرم افزار و ابزار‌های موجود در آن پرداخته می‌شود‌‌.
GMS شامل ده مدول می‌باشد که در ذیل به طور خلاصه به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:
۲-۳-۸-۱- Map Module
مدول ترسیمی ابزار‌های مناسبی برای استفاده از انواع مختلف اجزای ساده GIS (نقطه، خط و چند ضلعی) را برای تهیه مدل عددی فراهم می‌آورد. مدول ترسیمی چهار پدیده را که شامل feature objects, drawing objects, digital image و فایل‌‌های DFX می باشند، پشتیبانی می کند. صرفه جویی در زمان و دقت بالا از خصوصیات مهم GMS می‌باشد.
وجود مدول ترسیمی و گرافیکی، GMS را با دیگر نرم افزار‌ها و کد‌های تهیه مدل (جریان و انتقال) کاملاً متمایز ساخته ‌است. مدول ترسیمی با ارائه یک سری ابزار‌های GIS در کلیه مراحل تهیه مدل به خصوص تهیه مدل مفهومی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وارد کردن داده‌‌ها با فرمت‌های گوناگون از نرم افزار‌‌های مختلف به خصوص از پایگاه اطلاعاتی GIS از دیگر خصوصیات بارز GMS می‌باشد. با گذشت زمان و جمع آوری داده‌‌های هیدروژئولوژیکی، هیدرولوژی و چینه نگاری جدید و شناخت بیشتر آبخوان و با بهره گرفتن از ابزار‌‌های موجود در مدول ترسیمی به راحتی می‌توان مدل تفهیمی جدید را با صرف زمان بسیار کم تهیه کرد و پس از تبدیل مدل مفهومی به مدل MODFLOW آن را دوباره اجرا کرد. وجود ابزار‌های GIS نظیر انتخاب و تهیه نقطه، خط و پلیگون و جدول اسنادی برای هر یک از پدیده‌‌های فوق، امکان ساخت مدل‌‌های تفهیمی در مناطقی با پدیده‌‌های زیاد هیدرولوژیکی (نظیر چاه، چشمه، رودخانه، زهکش، آب‌های سطحی و….) را به سادگی امکان پذیر می‌سازد.
هر یک از پدیده‌‌های هیدرولوژیکی یاد شده دارای چندین خصوصیات هیدرولیکی می‌باشند. به عنوان مثال هریک از چاه‌‌های بهره برداری علاوه بر موقعیت جغرافیایی آن‌ها دارای خصوصیات نوع چاه، نرخ پمپاژ و … می‌باشند که می‌توان در صفحه گسترده‌‌ها با انتخاب فرمت قابل قبول برای GMS، تهیه و وارد مدل کرد و از آن پس به عنوان یک پوشش در پنجره Data tree و در مدول ترسیمی قرار داد. البته در حال حاضر در کشور ما اغلب ویژگی‌‌های فوق از چاه‌‌های بهره برداری به صورت مدون موجود نیست ولی در صورت وجود وجود پایگاه اطلاعاتی GIS و یا حداقل فایل کامپیوتری آن‌ها (به صورت اکسل و غیره) وارد کردن آن‌ها به سادگی و با صرف زمانی اندک صورت می‌گیرد.
صرفه جویی در زمان وقتی از اهمیت فوق العاده زیادی برخوردار خواهد بود که تعداد چاه‌‌های بهره برداری زیاد باشند و به خصوص آماده کردن آن‌ها برای ورود به مدل آب زیرزمینی در شرایط ناپایدار نیاز باشد که هرچه دوره‌‌های تنش بیشتر باشد به همان اندازه داده‌‌های مورد نیاز چند برابر شده و نیاز به مدیریت داده‌‌ها از اهمیت بیشتری برخوردار خواهد بود. نرم افزار GMS به خوبی تمامی مطالب فوق را بر آورده می‌کند که از معیار‌های مهم در انتخاب آن برای تهیه مدل جریان آب زیر زمینی آبخوان دشت ایج نیز می‌باشد.
۲-۳-۸-۲- TIN^[34] Module
مدول شبکه مثلثی بی قاعده، در مدل کردن سطوح به کار می‌‌رود. این شبکه‌ها‌‌ برای نشان دادن سطوح یک واحد زمین‌شناسی یا سطحی که توسط یک تابع ریاضی تعریف شده، به کار می‌رود. مقادیر هریک از لبه‌‌های سطوح تشکیل شده مثلثی TIN به صورت خطی تغییر می یابد. در GMS می‌توان به طور همزمان چندین TIN را مدل کرد و با فعال کردن یکی از آن‌ها و غیر فعال کردن بقیه عملیات مختلفی از جمله نمایش سه بعدی درون‌یابی و … را بر روی TIN فعال انجام داد. با بهره گرفتن از ابزار‌های موجود در مدول TIN می‌توان آن‌ها را ویرایش کرد و همچنین به انواع دیگر داده‌‌های GMS تبدیل نمود.
۲-۳-۸-۳- ۲D Scatter Point Module
مدول نقاط پخش شده دو بعدی برای درون‌یابی و تعمیم داده‌‌های نقطه‌ای پراکنده که در سطوح توزیع شده‌اند به کار برده می‌شوند که برای این کار از چهار تابع خطی و غیر خطی درون‌یابی از جمله کریجینگ^[۳۵] استفاده می‌کند. یکی از مهمترین مدول موجود در GMS، مدول نقاط پخش شده دو بعدی است. در GMS از این مدول، استفاده گسترده ای صورت می‌گیرد. درون‌یابی نقاط، تبدیل آن‌ها به دیگر داده‌‌های GMS نظیر TIN، نقاط مشاهده‌ای، گره‌‌های شبکه و آزمون و آنالیز داده‌‌های نقاط با بهره گرفتن از توابع آماری مختلف از مزیت‌‌های مدول نقاط پخش شده می‌باشد. داده‌‌ها با فرمت‌‌های مختلف را می‌توان به هنگام وارد کردن به GMS به نقاط پخش شده دو بعدی تبدیل کرد. این فرمت‌‌ها عبارتند ازText، dbf، shp.
مدول گمانه‌‌ها در مدیریت داده‌‌های گمانه‌ای و حفاری‌‌ها به کار برده می‌شود‌‌. تهیه مقاطع در طول گمانه‌‌های مختلف از جنبه‌‌های مهم آن است. داده‌‌های گمانه شامل داده‌‌های نمونه و داده‌‌های چینه نگاری یا هر دو می‌باشد. داده‌‌های چینه نگاری برای نمایش لایه‌‌های خاک موجود در لاگ‌‌های حفاری به کار می‌رود. لایه‌‌های خاک با بهره گرفتن از بخش‌‌ها و مرز‌‌های مجاورتی نمایش داده می‌شود‌‌. یک بخش، یک لایه خاک و مرز مجاورتی، اینترفاز بین دو بخش می‌باشند و در ساخت و تهیه TIN، Solid و شبکه سه بعدی با المان محدود به کار می‌روند. داده‌‌های نمونه، داده‌‌های حاصل از نمونه‌برداری پیوسته در طول چاه را نشان می‌دهند. داده‌‌های نفوذسنج مخروطی و داده‌‌های ژئوفیزیکی چاه مثال‌‌هایی از داده‌‌های نمونه هستند. داده‌‌های نمونه‌ای در یک سری داده‌‌هایی که می‌توان آن‌ها را دستکاری کرد ذخیره می‌شوند. از داده‌‌های نمونه‌ای می‌توان در تفسیر چینه نگاری خاک استفاده کرد.
۲-۳-۸-۴- Solid Module
مدول حجمی یا سه بعدی GMS در تهیه مدل‌‌های سه بعدی چینه نگاری به کار برده می‌شود‌‌. پس از تهیه این مدل می‌توان از مکان‌‌های مختلف آن برش تهیه کرد. در واقع از این مدول برای شناسایی بهتر منطقه مورد مطالعه استفاده می‌شود‌‌. همچنین با بهره گرفتن از آن می‌توان داده‌‌های ارتفاعی لایه‌‌های مختلف آبخوان را برای مدل Modflow مستقیماً استخراج کرد.
از مدول حجمی GMS با بهره گرفتن از لاگ‌‌های حفاری، مدل سه بعدی استراتیگرافی^[۳۶] منطقه مورد مطالعه تهیه می‌شود. پس از تهیه مدل سه بعدی می‌توان از هر منطقه مدل، مقطع عرضی تهیه کرد. همچنین از آن در محاسبه حجم مدل سه بعدی و تعریف داده‌‌های ارتفاعی مدل عددی (تراز سنگ کف، توپوگرافی، تراز لایه‌‌های محبوس کننده) Modflow استفاده می‌شود.
۲-۳-۸-۵- ۳D Scatter Point Module
این مدول برای درون‌یابی از یک سری نقاط سه بعدی به شبکه‌‌ها یا TIN به کار می‌رود. علاوه بر موارد گفته شده در بالا در GMS با بهره گرفتن از بسته نرم افزاری T-progress، مدل‌‌های چندگانه احتمالی هتروژنیتی آبخوان تهیه می‌گردد که در تهیه مدل به روش تصادفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بسته نرم افزاری T-progress با بهره گرفتن از داده‌‌های چاه‌‌های حفاری (لاگ حفاری)، چگونگی توزیع لاگ‌‌ها در دشت، وضعیت قرارگیری لایه‌‌های زمین‌شناسی تشکیل شده از مواد مختلف، نسبت فراوانی این مواد به یکدیگر و نیز با بهره گرفتن از توابع آماری نظیر زنجیره مارکف سری‌‌های مواد زمین‌شناسی چند گانه‌ای را در بسته نرم افزاری ^[۳۷] LPFبه وجود می‌آورد. استفاده از بسته نرم افزاری T-progress برای مناطقی که هتروژنیتی پیچیده‌ای دارند و انطباق کافی بین لاگ‌‌های حفاری برای تهیه مقاطع عرضی از آن‌ها نیست، مناسب می‌باشند.
۲-۳-۸-۶- Modflow
یک مدل سه بعدی به زبان فورترن موجود در GMS می‌باشد که قابلیت تهیه شبکه با هر دو روش مرکزبلوکی و مرکزشبکه‌ای را دارد. GMS به عنوان یک پیش و پس پردازشگر، Modflow را پشتیبانی می‌کند. داده‌‌های ورودی برای Modflow توسط GMS تهیه و در فایل‌‌هایی ذخیره می‌شوند که این فایل‌‌ها توسط Modflow به هنگام راه اندازی از GMS فراخوانی می‌شوند. منظور از مدولار^[۳۸] بودن برنامه این است که برنامه از قسمت‌‌های مجزا و مستقل تشکیل شده‌ است که وظیفه خاصی را به عهده دارند. ساختار مدولار آن شامل یک برنامه اصلی و یک سری از برنامه‌‌های فرعی کاملاً مستقل می‌باشد که مدول نامیده می شود.
مدول‌‌ها به صورت بسته‌‌هایی گروه بندی شده‌اند که هر بسته در ارتباط با قسمتی از سیستم هیدرولوژیکی که بایستی شبیه‌سازی شود، می‌باشد. از آن جمله می‌توان به جریان آب به سمت زهکش‌ها، ارتباط هیدرولیکی با رودخانه یا حتی حل معادلات خطی اشاره کرد. طراحی مدولار برنامه این توانایی را به کاربر می‌دهد که بتواند شرایط هیدروژئولوژیکی متفاوت را به صورت جداگانه در داخل مدل مورد آزمایش قرار دهد. مزیت دیگر این طراحی در این است که مدول‌‌های جدید را بدون تغییر نسخه موجود می‌توان مورد استفاده قرار داد. انواع آبخوان‌‌ها که می‌توانند مورد شبیه‌سازی واقع شوند تحت فشار، آزاد یا ترکیبی از این دو می‌باشند. تنش‌‌های خارجی از قبیل چاه‌‌ها، تغذیه ناحیه‌ای، تبخیر و تعرق زهکش‌‌ها و رودخانه‌‌ها نیز می‌تواند شبیه‌سازی شود.
۲-۴- مبانی فیزیکی و معادلات حاکم بر جریان آب زیرزمینی
معادلات حاکم بر جریان آب زیرزمینی مانند معادلات در یک محیط متخلخل است. این جریان به خصوصیات ماده متخلخل، خصوصیات جریان و پارامترهای جریان بخصوص گرادیان هیدرولیکی بستگی دارد. رابطه دینامیک میان این پارامترها با در نظر گرفتن دامنه جریان توسط معادلات جزئی بیان می‌شود‌‌. با ترکیب قانون دارسی و معادله پیوستگی معادلات جزئی آب زیرزمینی به دست می‌آید. اگر ابعاد آبخوان، شرایط مرزی، شرایط اولیه و خصوصیات هیدورلیکی مشخص باشند این معادلات را می‌توان حل کرد و هد هیدرولیکی در نقاط مختلف را پیدا کرد.
۲-۴-۱- قانون دارسی
هنری دارسی در سال ۱۸۵۶ آزمایشی ترتیب داد تا به وسیله آن فاکتورهای موثر بر جریان آب در یک فیلتر شنی را تعیین کند. شکل ۲-۲، نمایشگر نمونه‌ای از آزمایش دارسی است. برای این کار، با اندازه گیری زمان پر شدن یک ظرف به حجم یک متر مکعب که در انتهای استوانه ماسه‌ای قرار داشت دبی را اندازه گرفت و همچنین افت هد در طول ستون را با انجام آزمایشات متعدد اندازه گیری کرد.
دارسی تعیین کرد که برای یک نوع ماسه، نرخ حجمی تخلیه Q به ­طور مستقیم با افت هد  و با سطح مقطع جریان A و به ­طور معکوس با طول ستون ماسه ارتباط دارد. ثابتی که برای تبدیل این تناسب به تساوی به کار برده می‌شود‌‌، ثابت K یا هدایت هیدرولیکی است. با این شرایط قانون دارسی به صورت زیر تعریف می‌شود‌‌:
(۲-۱)
علامت منفی نشان دهنده این است که جهت جریان به سمت هد کمتر است.
شکل (۲-۲): نحوه تغییرات هد در ستون ماسه در آزمایش دارسی (محمدی، ۱۳۸۶)
اگر ما در اینجا تخلیه ویژه را به صورت V=Q/A تعریف کنیم هنگامی که در حالت حدی افت  در یک فاصله کوتاه  اتفاق می­افتد، می‌توان رابطه دارسی را به فرم دیفرانسیلی زیر نوشت:
(۲-۲)
واحد تخلیه ویژه، همان واحد سرعت است و به عنوان سرعت دارسی شناخته می‌شود‌‌. بایستی توجه شود سرعت دارسی یک سرعت مصنوعی است. سرعت متوسط آب  از تقسیم سرعت دارسی بر تخلخل ویژه،  به دست می‌آید.
(۲-۳)
با تعمیم قانون دارسی برای سه بعد در جهت z, y, x خواهیم داشت:
(۲-۴)

(۲-۵)

رسولی و پاک طینت(۱۳۹۰) در پژوهشی به «بررسی نقش رسانه های جمعی در شکل گیری سرمایه اجتماعی در بین شهروندان شهر یزد» پرداختند. حجم نمونه این پژوهش شامل ۳۷۰ نفر از شهروندان شهر یزد است. یافته های پژوهش نشان می دهد بین میزان استفاده از رسانه های جمعی و سرمایه اجتماعی همبستگی وجود دارد و از آنجایی که هر دو متغیر یعنی رسانه های جمعی و سرمایه اجتماعی، در سطح فاصلهای اندازه گیری شده اند از ضریب همبستگی پیرسون بهره گرفته شده است. همچنین نتایج موید آن است که همبستگی مستقیمی بین متغیر مستقل تحقیق یعنی میزان استفاده از رسانه های جمعی با سرمایه اجتماعی و ابعاد آن(اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی و هنجار اجتماعی) وجود دارد.
جعفرنیا(۱۳۸۹) در تحقیقی به بررسی «رابطه استفاده از رسانه های جمعی با سرمایه اجتماعی سرپرستان خانوار در شهر خور موج» پرداخت. هدف اصلی این مقاله، سنجش نقش رسانه های جمعی در افزایش سرمایه اجتماعی در میان سرپرستان خانوار شهر خورموج می باشد. نمونه آماری این تحقیق شامل ۴۰۰ نفر از سرپرستان خانوار شهر خورموج که با بهره گرفتن از جدول نمونه گیری لین و به روش نمونه گیری تصادفی سیستماتیک انتخاب شدند. برای گرد آوری داده از روش پیمایش و ابزار پرسشنامه و مصاحبه حضوری استفاده شده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که متغیر رسانه در دو بعد رسانه های چاپی و الکترونیکی با چهار بعد سرمایه اجتماعی(اعتماد و قابلیت اعتماد،، نوع هنجارها، عضویت در شبکه های اجتماعی و آگاهی و توجه به امور عمومی، سیاسی و اجتماعی) ارتباط معناداری دارد. نتایج رگرسیونی پژوهش حاضر حاکی از آن است که بین دو متغیر عضویت در شبکه ها و آگاهی اجتماعی به عنوان سرمایه اجتماعی دارای ارتباط معناداری نمی باشد ولی با سایر ابعاد معنادار است.

محمدی و همکاران(۱۳۸۹) در تحقیقی به «بررسی جامعه شناسی رابطه سرمایه اجتماعی و اعتیاد اینترنتی در بین جوانان شهر همدان» پرداختند. جامعه آماری این تحقیق جوانان شهر همدان بودهاند که با روش نمونهگیری گلوله برفی، تعداد ۱۳۸ نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدهاند. نتایج تحلیل داده ها حاکی از آن است که میزان اعتیاد به اینترنت در میان پسرها(۰۵/۴۱) و در میان دخترها(۴۱/۳۶) است. همچنین یافته های پژوهش حاکی از عدم وجود رابطه معنی دار بین اعتیاد به اینترنت و سرمایه اجتماعی است. همچنین نتایج موید آن است که بین متغیرهای سن، رشته تحصیلی و اعتیاد به اینترنت نیز رابطه معنی داری مشاهده نشده است، اما بین اعتیاد به اینترنت و جنسیت این رابطه معنی دار بوده است.
کفاشی(۱۳۸۸) در تحقیقی به« بررسی تاثیر اینترنت بر ارزشهای خانواده»پرداخت. نمونه مورد مطالعه ۳۸۴ نفر از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن هستند که با روش نمونه گیری طبقه بندی شده متناسب با حجم و در نهایت با بهره گرفتن از روش تصادفی ساده انتخاب شدهاند. نتایج این پژوهش بر وجود یک رابطه آماری معکوس در بین متغیرهای مستقل و متغیر وابسته حکایت دارد. نتایج حاکی از آن است که میانگین نمره ارزش های خانوادگی دانشجویانی که به اینترنت دسترسی دارند به تفکیک طول دسترسی (روزانه وهفتگی وماهانه) تفاوت معنی داری وجود دارد. به عبارت دقیق تر،حد اکثر تفاوت میانگین ارزش های خانوادگی مربوط به افرادی است که روزانه از اینترنت استفاده می کنند و حداقل آن مربوط به افرادی است که ماهانه از اینترنت استفاده می کنند.همچنین محقق دریافت که ارزشهای خانوادگی دانشجویانی که به اینترنت دسترسی دارند به تفکیک مکان استفاده اینترنت(دانشگاه یا کافی نت) تفاوت معنی داری نشان می دهد.
جواهری و بالاخانی(۱۳۸۵) در تحقیقی با عنوان« رسانه جمعی و اعتماد اجتماعی: بررسی تاثیر رسانه های جمعی بر اعتماد اجتماعی» به بررسی تاثیر رسانه های جمعی بر اعتماد اجتماعی تهرانی پرداختند. تحقیق حاضر در چارچوب روش پیمایشی با نمونهای ۴۰۰ نفری از شهروندان تهرانی انجام گرفته است. در این راستا رابطه استفاده از سه نوع رسانه جمعی(تلویزیون داخلی، تلویزیون ماهوارهای و روزنامه) با سه نوع اعتماد میان فردی، عام و نهادی بررسی شد. نتایج این تحقیق نشان داد که میزان استفاده از رسانه های جمعی با اعتماد میان فردی رابطه معنی داری ندارد، اما با اعتماد عام و نهادی رابطه دارد، دیگر آن که نوع مالکیت و شیوه مدیریت بر رسانه، با اعتماد اجتماعی ارتباط دارد. همچنین یافته های تحقیق حاکی از آن است که بین میزان تماشای برنامه های تلویزیون داخلی و برنامه های تلویزیون ماهوارهای با اعتماد عام رابطه وجود ندارد.
جواهری و باقری(۱۳۸۶) در تحقیقی به بررسی«تاثیر استفاده از اینترنت بر سرمایه اجتماعی و انسانی(مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه تهران)» پرداختند. فرضیات اصلی تحقیق عبارتند از: ۱- استفاده از اینترنت با میزان سرمایه اجتماعی افراد رابطه مثبت دارد. ۲- استفاده از اینترنت با میزان سرمایه انسانی افراد رابطه مثبت دارد. جامعه اماری تحقیق حاضر شامل ۴۰۰ نفر از دانشجویان دانشگاه تهران در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا می باشد. نتایج به دست آمده از تحقیق حاضر، فرضیات تحقیق را تایید می کند و نشان می دهد که الگوی استفاده از اینترنت با میزان سرمایه اجتماعی و سرمایه انسانی افراد رابطهای مستقیم و معنادار دارد.
۲-۴-۲- پژوهش های انجام شده در خارج از کشور
هومیرو و همکارانش^[۳۸](۲۰۱۲) در تحقیقی با عنوان« رسانه های جمعی استفاده می شوند برای اخبار، سرمایه اجتماعی فردی، تعهدات مدنی و مشارکت سیاسی» به بررسی اینکه چگونه رسانه های دیجیتال برای مقاصد اطلاعاتی استفاده می شوند و بطور مشابه به رشد فرایندهای دموکراتیک و ایجاد سرمایه اجتماعی کمک می کنند، پرداختند. نمونه آماری این تحقیق شامل ۴۷۵ نفر که بر اساس دو متغیر جنس(۲/۵۰ درصد مردان و ۸/۴۹ درصد زنان) و سن( ۳۰ درصد گروه سنی ۱۸-۳۴ساله؛ ۳۹ درصد گروه سنی ۳۵-۵۴ ساله، ۳۱ درصد سنی ۵۵ ساله و بیشتر) انتخاب شدند، می باشد. نتایج این تحقیق نشان دادکه پس از کنترل متغیرهای جمعیت شناختی، رسانه های دیجیتالی می توانند پیش بینی کننده قوی و مثبت از سرمایه اجتماعی افراد و رفتارهای مشارکتی سیاسی و مدنی آنان باشند. همچنین از رسانه های جمعی بیشتر برای بدست آوردن اخبار و سرمایه اجتماعی فردی و مشارکتهای مدنی و سیاسی استفاده می شود.
بارنچستر و همکاران^[۳۹](۲۰۱۱) در تحقیقی با عنوان«گشت و گذار به تنهایی؟ اینترنت و سرمایه اجتماعی: شواهدی از یک اشتباه پیش بینی نشده تکنولوژیی» به بررسی اینکه چگونه اینترنت بر ابعاد مختلف سرمایه اجتماعی تاثیر می گذارد، پرداختند. نمونه آماری این تحقیق شامل ۲۸۰۰ نفر از شهروندان المان شرقی بودکه همگی به تلفن همراه دسترسی داشتند. نتایج این پژوهش نشان داد که هیچ شاهدی دال بر این وجود ندارد که سرمایه اجتماعی از طریق استفاده از اینترنت کاهش می یابد. بعلاوه نتایج نشان داد که اینترنت در برخی از اقدامات از جمله فعالیتهای اجتماعی کودکان، حتی اثرات مثبت قابل توجهی دارد.
اولکن^[۴۰](۲۰۰۹) در تحقیقی با عنوان«آیا تلویزیون و رادیو ، سرمایه اجتماعی را نابود می کنند؟ شواهدی از روستاهای اندونزی» به بررسی تاثیر رادیو و تلویزیون بر میزان سرمایه اجتماعی پرداخت. وی در این راستا از داده های جمع آوری شده توسط سازمان مرکزی آمار اندونزی(BPS) در دوره زمانی ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۳ استفاده کرده است که این داده ها از ۱۷۸۴۹ نفر در سال ۱۹۹۱ و ۱۵۵۸۳۲ نفر در سال ۲۰۰۳ بدست آمده است. نتایج این پژوهش نشان داد که افزایش سیگنالهای دریافتی که منجر می شد پاسخگویان زمان بیشتری به تماشای تلویزیون و گوش دادن به رادیو سپری کنند، با کاهش مشارکت در سازمانهای اجتماعی و کاهش اعتماد همراه است.
چریستوفر^[۴۱](۲۰۰۸) در تحقیقی با عنوان «تبیین رابطه بین استفاده از اینترنت و اعتماد بین فردی: با در نظر گرفتن انگیزه عضویت و بار اطلاعاتی» به بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و اینترنت پرداخت. وی در این راستا با بهره گرفتن از تحلیل ثانویه داده های پروژه زندگی آمریکایی که در سال ۲۰۰۶ جمع آوری شده بودند، ۴۰۰۱ نفر از شهروندان ۱۸ سال به بالا امریکایی را مورد بررسی قرار داد. نتایج این تحقیق نشان داد که تاثیر اینترنت بر اعتماد بین فردی به واسطه تاثیر استفاده از اینترنت و دریافت اطلاعات زیاد بود. همچنین یافته ها نشان می دهد که دریافت اطلاعات تاثیر معکوسی بر اعتماد بین فردی دارد.
چریستوفر و استرم^[۴۲](۲۰۰۶) در تحقیقی با عنوان «سرمایه اجتماعی سیاه پوستان و سفیدپوستان: اثرات متفاوت رسانه های جمعی در ایالات متحده» به بررسی اینکه آیا ارتباط بین استفاده از رسانه های جمعی و سرمایه اجتماعی با توجه به قومیت متفاوت است یا خیر؟، پرداختند. محققین با بهره گرفتن از مصاحبه تلفنی به نظر سنجی از بزرگسالان ۱۸ سال به بالای در مناطق شهری پرداختند. نتایج این تحقیق نشان داد که رابطه بین استفاده از رسانه های جمعی و سرمایه اجتماعی بین سیاه پوستان و سفید پوستان دارای تفاوت معنی داری می باشد. رابطه بین میزان تماشای تلویزیون و سرمایه اجتماعی در بین سیاه پوستان نسبت به سفید پوستان منفیتر است. همچنین نتایج نشان داد که رابطه بین استفاده از اخبار و سرمایه اجتماعی برای سیاه پوستان نسبت به سفید پوستان کمتر مثبت است.
فرلندر^[۴۳](۲۰۰۳) در پایان نامه دکترای خود با عنوان«اینترنت، سرمایه اجتماع و اجتماعات محلی» به بررسی اینکه آیا استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات(اینترنت) می تواند به ایجاد سرمایه اجتماعی و اجتماعات محلی در یک محیط شهری منجر شود؟ چگونه شبکه های اجتماعی، حمایت اجتماعی و اعتماد با توسعه سریع اینترنت تحت تاثیر قرار می گیرد؟. وی در این راستا با بهره گرفتن از روش مطالعه موردی به مطالعه یک منطقه نسبتا محروم از استکهلم پرداخت و به منظور بررسی تاثیر از یک شبکه محلی و یک کافه اینترنتی استفاده کرد. نتایج نشان داد که هر دو پروژه(شبکه محلی و کافه اینترنتی) تا حد زیادی باعث افزایش ارتباطات اجتماعی و حس تعلق اجتماعی شد. یافته ها نشان می دهد که شبکه محلی دو سال پس از افتتاح آن رها شد و به جای آن یک کافه اینترنتی تاسیس شد. بازدیدکنندگان کافه اینترنتی که شامل نمایندگان گروه های محروم می شدند، مهارتهای کامپیوتری مفیدی را بدست آوردند. قهوه خانه ها، ناهارخوری ها با ارائه دسترسی عمومی به کامپیوتر و حمایت رسمی و آموزش باعث میشود که افراد، خود را بیشتر در جامعه احساس کنند و با ابراز بی اعتمادی اجتماعی کمتر و تنش کمتر در بین گروه های مختلف درک و احساس بسیار قوی از هویت محلی شکل گرفت.
۲-۴-۳- جمعبندی تحقیقات انجام شده
بررسی کارهای انجام شده نشان دهنده ی این نکته است که تحقیقات انجام شده در پی بررسی تاثیر رسانه های جمعی بر سرمایه اجتماعی میباشند. در اغلب این پژوهشها برای بررسی مسئله پژوهش از روش پیمایش و در مواردی هم از روش مطالعه موردی استفاده شده است. نتایج بدست آمده از این پژوهشهای را می توان به دو دسته تقسیم کرد: دسته اول شامل پژوهشهای می شود که تاکید دارند رسانه ها(تلویزیون، روزنامه و اینترنت) تاثیر مثبت بر سرمایه اجتماعی افراد دارد(بارنچستر و همکاران، ۲۰۱۱؛ هومیرو و همکارانش، ۲۰۱۲؛ جواهری و باقری، ۱۳۸۶؛ حسین پور و معتمدنژاد، ۱۳۹۰). این در حالیست که دسته دوم این پژوهشها گزارش کردند که رسانه های مذکور موجب کاهش سرمایه اجتماعی افراد می شود و بنابراین تاثیر منفی بر سرمایه اجتماعی دارند(اولکن، ۲۰۰۹). با وجود این، در هیچ یک از این پژوهش های تاثیر رسانه ها(تلویزیون داخلی و ماهواره) بر سرمایه اجتماعی خانواده های شهر بندرعباس مورد بررسی قرار نگرفته است. لذا در این پژوهش ما برآنیم تا رابطه بین رسانه های جمعی و سرمایه اجتماعی خانواده های شهر بندرعباس را بررسی کنیم.
فصل سوم
روش اجرای تحقیق
۳-۱- مقدمه
روششناسی به طور جدی متاثر از دیدگاه های معرفت شناسانه، مبانی نظری و ساختارهای شناختی حاکم بر تحقیق می باشد(خوشفر،۱۳۸۷: ۱۰۸). گر چه عملا روش شناسی که موضوعی گسترده و مبتنی بر مبانی نظری و منطقی می باشد(ساروخانی، ۱۳۸۰: ۴۴۷) به زیر مجموعه خود، یعنی روش انجام تحقیق که غالبا مشتمل بر ابزارها و روشهایی است که جهت جمع آوری و تحلیل اطلاعات به کار گرفته می وشد، تقلیل پیدا کرده است(شمشیری، ۱۳۸۶ به نقل از خوشفر، ۱۳۸۷: ۱۰۸). از لحاظ رویکرد روش شناختی، ماهیت تحقیق حاضر به گونه ای است که به خاطر متکی بودن به داده های جمع آوری شده از طریق پیمایش و استفاده از روش های تحلیل کمی، لاجرم از روش های غالب در سنت اثبات گرایی بهره خواهد برد.
۳-۲- روش سنجش
برای سنجش پدیده های اجتماعی، روش های گوناگونی وجود دارد. در ابتدا نظریههای، چارچوب کلی برای نگرش به موضوع در اختیار محقق می گذارند که با بهره گرفتن از آن، محقق می تواند مسئله مورد بررسی را به خوبی مورد مطالعه و تجزیه و تحلیل قرار داده و سپس متغیرهایی را برای سنجش انتخاب نموده و چگونگی ارتباط متغیر را در رابطه با همدیگر بدست آورد. برای سنجش معرفها در تحقیقات اجتماعی روش های متفاوتی وجود دارند از قبیل آزمایش، مشاهده، پیمایش، تحلیل محتوا، تحلیل ثانویه، فراتحلیل، تحلیل شبکه و شبیه سازی اجتماعی که در این تحقیق روش بکار رفته پیمایش با بهره گرفتن از تکنیک پرسشنامه می باشد(ابراهیمی لویه، ۱۳۸۰: ۱۲۵). معمولا می توان از پیمایش برای هدف های توصیفی، تبیینی و اکتشافی استفاده کرد. از تحقیق پیمایشی عمدتا در مطالعاتی استفاده می شود که در آنها فرد، واحد تحلیل در نظر گرفته می شود (ببی،۵۳۰:۱۳۸۱). بنابراین، در این پژوهش که از روش پیمایش با تکنیک پرسشنامه انجام شده است، مراحلی مفروض است که مراحل زیر برای اجرای این تحقیق عملی شده است:
در این روش بر اساس متغیرهای استخراج شده از نظریهها، سوالاتی مطرح می شود. بر این اساس طرح سوالات در مراحل مختلفی انجام شده است.
سوالهای مطرح شده به نسبت معرفها تنظیم شدهاند.
سوالهای مطرح شده به نسبت معرف ها در یک پرسشنامه بر اساس یک ساخت منطقی جمع آوری شدهاند.
پرسشنامه پس از تنظیم در موارد مختلف رفع اشکال شده که حتی الامکان سعی شده یک پرسشنامه بدون نقص تهیه گردد.
تست مقدماتی پرسشنامه در جامعه آماری مربوطه انجام شده و خطای موجود اعمال شده است و تغییرات لازم در زمینه بهبود ترتیب منطقی سوالات و ساخت پرسشنامه به عمل آمده است.
۳-۳- تعریف نظری و عملیاتی متغیرهای تحقیق
۳-۳-۱- متغیر مستقل: رسانه جمعی
تعریف نظری
ارتباط جمعی یا عمومی تعبیری است که جامعه شناسان آمریکایی برای مفهومMass Media بکار برده اند. این واژه که از ریشه لاتینیMedia (وسایل) و اصطلاح انگلیسی Mass (یا توده) تشکیل شده اند، از نظر لغوی به معنای ابزارهایی است که از طریق آنها می‏توان با افرادی نه به طور خاص جداگانه یا با گروه‏های خاص و همگون، بلکه با جماعت کثیر یا توده‏ای از مردم به طور یکسان دسترسی پیدا کرد. امروزه این نوع وسایل عبارتند از روزنامه، رادیو، تلویزیون، سینما، اعلانها و…(دادگران،۱۵:۱۳۷۴). رسانه‏های جمعی در جوامع امروزی نقشی مهم در فرایند اجتماعی شدن دارند. این رسانه‏ها با القای این احساس آنچه انتقال می‏دهند همان بازتاب راستین جامعه است. می‏توانند هنجارهای اجتماعی را تقویت و یا آنها را مخدوش دارند(کوئن، ۸۰:۱۳۷۲).
فرد اینگلس در کتاب نظریه رسانه‏ها، رسانه های جمعی را چنین تعریف کرده است: یک رسانه عبارت است از هر ابزاری برای برقراری ارتباطات. رسانه حامل یا واسط پیام است. او به نام خود صحبت نمی‏کند، از طریق او صحبت می‏شود(اینگلس،۳۴:۱۳۷۷). رسانه های جمعی امروزه به کلیه وسایلی که هم جنبه اطلاع رسانی و هم جنبه سرگرمی دارند، اطلاق میشود. رسانه وسیلهای است که فرستنده به کمک آن معنا و مفهوم مورد نظر خود(پیام) را به گیرنده انتقال می دهد. به عبارت دیگر رسانه حامل پیام از فرستنده به گیرنده است. کتاب، روزنامه، مجله، عکس، فیلم، نوار صوتی و تصویری، رادیو، تلویزیون، ماهواره و… نمونههایی از رسانه هستند(امیرتیموری، ۱۳۷۷: ۱۶).
تعریف عملیاتی
منظور از این متغیر میزان استفاده پاسخگویان از تلویزیون داخلی، تلویزیون خارجی(ماهواره) و اینترنت است. از فرد خواسته می شود که متوسط میزان استفاده در هفته از هریک از رسانه های مذکور به ساعت بیان کند.
۳-۳-۲-متغیر وابسته: سرمایه اجتماعی
“سرمایه"مفهومی است که باعث ایجاد سود و مزایای آتی میشود. این واژه با کلمه اجتماعی آمیخته میشود و نتیجتاً ما را به روابط اجتماعی از نوعی خاص سوق میدهد که به صورت بالقوه منجر به منابعی میگردد که در آینده ممکن است باعث تاثیراتی بر عملکردهای دیگر اعمال یا عرصه های اجتماعی شود (سیپل، ۱۷۰:۲۰۰۶). سرمایه اجتماعی گاه در معنای وسیع به کار میرود و ثروت اجتماعی و حتی درآمد اجتماعی از آن بر میآید و گاه در معنای محدود، منابع و تجهیزات غیر فردی و غیر خصوصی را شامل میشود. سرمایه اجتماعی آن چیزی است که با سرمایه جامعه پدید آمده و مورد استفاده همگان است (ساروخانی،۶۸۵:۱۳۷۰). سرمایه اجتماعی به عنوان یک منبع بالقوه، شامل شبکه های حمایت متقابل، عمل متقابل، اعتماد و تعهد میگردد (مرکز آمار استرالیا، ۳:۲۰۰۰). در این پژوهش سرمایه اجتماعی در سه بعد(اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی و شبکه روابط و پیوندهای اجتماعی) سنجیده خواهد شد:
۳-۳-۲-۱- اعتماد
تعریف نظری
اعتماد یکی از اجزای اصلی سرمایه اجتماعی است. اعتماد عنصر اختیاری و آگاهانه است که مستلزم پیش بینی رفتار یک بازیگر مستقل است. اعتماد همکاری را تسهیل می کند و یکی از عناصر ضروری تقویت همکاری است. اعتماد همانند یک منبع اخلاقی است که ذخیره آن در حین استفاده به جای کاهش، افزایش می یابد و در صورت عدم استفاده کاهش می یابد(پاتنام، ۱۳۷۹: ۲۹۰-۲۹۲). پاتنام در تعریف اعتماد بیان می دارد که « شما برای انجام کاری صرفا به دلیل این که فردی(یا نهادی) می گوید آن را انجام خواهد داد به او اعتماد نمی کنید. بلکه شما تنها به این دلیل به او اعتماد می کنید که با توجه به شناختتان از خلق و خوی او، انتخاب های ممکن او، تبعاتشان و توانایی او حدس می زنید که او انجام این کار را برخواهد گزید»(پاتنام، ۱۳۸۰: ۲۹۲). در ادبیات سرمایه اجتماعی؛ چهار نوع اعتماد قابل تشخیص است:
اعتماد به نزدیکان یا در روابط بین شخصی: این اعتماد حاصل روابط مستقیم و چهره به چهره میان اعضاء جامعه است.« باریک ترین شعاع اعتماد در بین اعضای خانواده است که فضایی مملو از صمیمت و نزدیکی بر آن حاکم است. این اعتماد معطوف به افرادی است که آنها را به اسم می شناسیم و با آنها به عنوان دوست، همسایه، همکار و شریک تجاری رابطه چهره به چهره داریم(زتومپکا، ۱۹۹۹: ۴۲).
اعتماد تعمیم یافته یا عام: این نوع اعتماد در سطحی گسترده تر از خانواده، دوستان و آشنایان قرار می گیرد.
قابلیت اعتماد به عموم؛ اعتمادی است که نسبت به غریبه ها و افراد ناآشنا تعمیم می یابد و اغلب بر مبنای انتظارات رفتار یا یک احساس از هنجارهای مشترک ایجاد می شود.
اعتماد مدنی یا نهادی: در جامعه مدرن الزاما دو سوی فرایند ارتباط را ارتباط گران انسانی تشکیل نمی دهند، بلکه انسانها گاهی با کنشگران غیرفردی ارتباط برقرار می کنند. به این ترتیب شکل دیگری از اعتماد مطرح می شود که متوجه ساختارهای غیر شخصی است. در این مورد دو نوع اعتماد مدنی و اعتماد نهادی اشاره شده است. اعتماد نهادی به نهادهای رسمی دولتی و اعتماد مدنی به نظامهای تخصصی مربوط است(ستین، ۲۰۰۱: ۲۵-۲۶).
تعریف عملیاتی
اعتماد به نزدیکان یا اعتماد بین شخصی: این نوع اعتماد از طریق پرسشهایی در خصوص اعتماد به اعضای خانواده و نزدیکان مورد سنجش قرار می گیرد. گویه زیر برای سنجش اعتماد شخصی مورد استفاده قرار می گیرد:
به هریک از گروهایی زیر چقدر اعتماد دارید؟
الف) اعضای خانواده، ب)خویشاوندان، ج) دوستان، د) همسایگان، ه) همکاران
گزینههای این گویه به صورت یک طیف پنج قسمتی از هرگز تا همیشه طراحی شده اند که نمرات آن از یک تا پنج اندازه گیری خواهد شد:
اصلا=۱؛ کم=۲؛ تا حدودی=۳؛ زیاد=۴؛ خیلی زیاد=۵
اعتماد تعمیم یافته: سنجش این نوع اعتماد بواسطه کار پاتنام(۱۹۹۵) انجام گرفته است. این گویه به شرح زیر است:

۱-۴-۷٫ عامل­دار کردن نانولوله‌های کربنی

این روش عبارت است از افزایش قابلیت انحلال نانولوله‌ها که با متصل کردن دیگر گروه‌ها به این لوله‌ها انجام می‌شود. در این حالت به راحتی می‌توان با یک فیلتراسیون نانولوله‌ها را از ناخالصی‌های حل نشدنی مانند فلز جدا نمود [۵۴]. به دلیل انعطاف پذیری نانولوله‌ها، از آنها می‌توان در تولید ابزارها و پروب­های مختلف استفاده کرد. استفاده از نانولوله‌ها به دلیل کشسانی بالا، باعث بهبود قدرت تفکیک این ابزارها می‌شود. در عین حال، ارتعاش نانولوله‌ها به دلیل طول بلندی که دارند از جمله مشکلاتی است که باید برطرف شود و راه آن هم رشد کنترل شده نانولوله‌های کوچک‌تر است. نوک‌های نانولوله‌ها را می‌توان با متصل کردن گروه‌های عاملی به آنها از لحاظ شیمیایی اصلاح کرد و به همین دلیل است که می‌توان از آنها به عنوان کاوشگرهای مولکولی با قابلیت استـفاده در شیمی و زیست شناسی استفاده نمود [۵۵]. در شکل ۱-۹ شمایی از چگونگی عامل دار شدن نانولوله­ها نشان داده شده است.
شکل ۱-۱۰٫ شمای فرایند عامل­دار شدن نانولوله‌های کربنی [۱]

۱-۴-۷-۱٫ ضرورت عامل­دار کردن نانولوله­ها و روش­های آن

نانولوله‌های کربنی در تمام شکل‌های موجود به سختی پراکنده^[۲۸] می شوند و در آب و همچنین محیط‌های زیستی غیر محلول هستند و در مقابل رطوبت مقاومت بالایی از خود نشان می‌دهند. برای مدت زیادی عامل­دار کردن و تیمار شیمیائی نانولوله‌ها یک مشکل بوده است؛ هم­چنین، تهیه نانو کامپوزیت‌های محلول از نانولوله‌ها و مواد دیگر مشکل بوده است. یک عامـل سازی مناسب از نانولـوله‌ها، به طور مثال عامل­دار کردن شیمیائی، یک استراتژی برای غلبه بر مشکلات نانولوله‌ها و یک موضوع جذاب برای دانشمندان علوم شیمی و مواد بوده است. عامل دار کردن می‌تواند فعالیت را بهبود بخشد و اجازه می‌دهد که از خصوصیات نانولوله‌ها برای ترکیب با انواع مواد دیگر استفاده شود. از پیوندهای شیمیایی می‌توان برای ایجاد برهم­کنش بین نانولوله‌ها و دیگر مواد استفاده نمود. از موادی که برای این کار می‌توان استفاده نمود می­توان از حلال‌ها، پلیمرها و بیوپلیمرها نام برد. یک نانولوله‌ی عامل دار شده ممکن است خصوصیات مکانیکی و الکتریکی متفاوتی با نانولوله‌های عامل دار نشده داشته باشد؛ بنابراین، از این نکته می‌توان برای به دست آوردن خصوصیات شیمیایی و فیزیکی استفاده کرد. عامل دار کردن نانولوله‌ها می‌تواند به صورت کووالان یا غیرکووالان باشد. عامل­دار کردن کووالان بر اساس ایجاد پیوند کووالان بین گروه وارد شده به ساختار اسکلتی نانولوله‌هاست. عامل دار کردن غیرکووالان اساساً بر پایه روش‌های جذب سطحی مختلف مثل نیروهای واندروالس می‌باشد. یکی از رایج‌ترین روش­های عامل­دار کردن خالص سازی اکسیداتیو نانولوله‌ها با فازهای مایع یا گاز مواد اکسید کننده است، که شامل گروه‌های کربوکسیل، هیدروکسی، کربونیل و گروه‌های نیترو به داخل لوله­ها می‌باشد. تیمار اسیدی را می‌توان با اسید نیتریک یا مخلوطی از اسید نیتریک و اسید سولفوریک یا اسید سولفوریک و پر اکسید هیدروژن انجام داد. قرار گرفتن گروه‌های کربوکسیل با روش اکسیداسیون اسیدی مقدمه­ای برای قرار گرفتن تعداد زیادی از گروه‌های جایگزین روی نانولوله‌ها و ایجاد نانولوله‌های اصلاح شده متفاوت می‌باشد. اسیدهای کربوکسیلیک و کربوکسی آمید می‌توانند از طریق کربوکسیلیک اسید کلریدها به نانولوله‌های کسید شده اجازه دهند تا توسط گروه‌های آلیفاتیک آمین‌ها، آریل آمین‌ها و آمینواسیدها جایگزین شوند.گروه‌های عاملی دیگری هم مثل استرها، تیول­ها و هالوژن‌ها و حتی رادیکال‌ها را هم می‌توان به دیواره نانولوله‌ها اتصال داد [۵۶].

۱-۴-۷-۲٫ روش‌های تائید عامل­دار شدن نانولوله‌ها

پس از اینکه نانولوله‌های کربنی با روش­های مختلف عامل­دار شدند، برای تائید این واکنش از روش­های مختلفی مثل طیف سنجی تبدیل فوریه و همچنین طیف سنجی رامان می‌توان استفاده نمود که در ادامه به شرح مختصری در این موارد پرداخته می‌شود.

۱-۴-۷-۲-۱٫ طیف سنجی رامان

طیف سنجی رامان برای شناسایی ساختار مولکولی بسیار مناسب است؛ با این روش تعیین فرکانس‌های چرخشی و ارتعاشی مولکول، ارزیابی هندسی و حتی تقارن مولکول‌ها امکان پذیر است. در برخی موارد، که امکان تعیین ساختار مولکولی وجود ندارد، می‌توان با تکیه بر فرکانس‌های ثبت شده، قرار گرفتن اتم‌ها در یک مولکول را بررسی کرد. اطلاعاتی که توسط طیف سنجی مادون قرمز و رامان به دست می‌آید، بسیار مشابه هستند. به تازگی ساختار پیچیده مولکول‌های زیستی با طیف سنجی رامان تعیین شده است. طیف رامان اطلاعات با ارزشی را نیز در زمینه فیزیک حالت ارائه می‌کند. بر همکنش نور با ماده در ناحیه زیر قرمز می‌تواند به دو صورت جذب و پراکندگی انجام گیرد. این پدیده اساس شناسایی و اندازه گیری ترکیبات به دو روش طیف نور سنجی جذبی مادون قرمز و پراکندگی رامان را تشکیل می‌دهند [۵۷].
پدیده پراکندگی رامان، دارای سیگنال ضعیفی است. به همین دلیل، تا سال ۱۹۸۲ این پدیده شناخته نشده بود. البته باید خاطر نشان نمود که چندین سال قبل از کشف پدیده رامان، پراکندگی نور به وسیله جامدات، مایعات و گازهای شفاف مورد بررسی قرار گرفته بود. چند ماه پس از کشف رامان، فیزیک­دانان روسی به طور مستقل در زمینه وجود این اثر در بلورها به نتایجی دست یافتند و این پدیده را به جای اثر رامان، پراکندگی مرکب نامیدند [۵۷].
در سال­های اخیر پیشرفت تکنیک‌های لیزری موجب بررسی بیشتر در مورد اثر رامان و کشف تعدادی از پدیده‌های مرتبط به آن شده است. با توجه به توانایی‌های لیزر از جمله قابلیت تشدید، تمرکز و اهمیت این خواص در رابطه با پدیده رامان، لیزر به عنوان منبع مناسبی برای طیف سنجی رامان به شمار می‌رود. در این روش عموماً از لیزرهای آرگون و کریپتون استفاده می‌شود [۵۷]. شکل­های ۱-۱۰ و ۱-۱۱ به ترتیب شکل دستگاه طیف سنج رامان و نمونه طیف آن را نشان می­ دهند.
شکل ۱-۱۱٫دستگاه طیف سنج رامان
شکل ۱-۱۲٫ نمونه طیف طیف سنجی رامان از نانولوله‌های کربنی
نور تکفام لیزر He-Ne بسته به شرایط نمونه و هدف آزمایش به وسیله عدسی متمرکز و یا باز می‌شود. نمونه در سلی قرار دارد که باید از شفافیت مناسبی برخوردار باشد. تابش پس از عبور از نمونه به آیینه مقعر برخورد و پرتوهای پراکنده شده در جهت‌های مختلف توسط یک عدسی همگرا که در یک طرف سل نمونه تعبیه گردیده، جمع آوری می‌شود. از سوی دیگر یک آیینه مقعر برای افزایش پرتوهای پراکنده شده در سمت مقابل دستگاه قرار دارد. قطبش پرتو خروجی از عدسی توسط قطبش سنج مورد بررسی قرار می‌گیرد. در صورتی که این اندازه گیری صورت نپذیرد، پرتو مستقیماً وارد تکفام ساز پیمایشی می‌شود و سپس به یک آشکار ساز هدایت می‌گردد. از آنجا که پراکندگی رامان شدت ضعیفی دارد، لذا از یک تقویت کننده الکتریکی استفاده می‌شود. نهایتاً به کمک ثبات تغییرات شدت بر حسب فرکانس ثبت می‌گردد. البته برای کنترل کل سیستم یک دستگاه هماهنگ کننده نیز استفاده می‌شود [۵۷].
طیف سنجی رامان برای شناسائی ساختار مولکولی بسیار مناسب است، با این روش، تعیین فرکانس‌های چرخشی و ارتعاشی مولکول، ارزیابی هندسی و حتی تقارن مولکول‌ها امکان پذیر است. در برخی موارد که امکان تعیین ساختار مولکولی وجود ندارد، می‌توان با تکیه بر فرکانس‌های ثبت شده، قرار گرفتن اتم‌ها در یک مولکول را بررسی کرد. اطلاعاتی که توسط طیف سنجی مادون قرمز و رامان به دست می‌آید، بسیار مشابه هستند. به تازگی ساختار پیچیده مولکول‌های زیستی با طیف سنجی رامان تعیین شده است. طیف رامان اطلاعات با ارزشی را نیز در زمینه فیزیک حالت جامد ارائه می‌کند. چون طیف سنجی رامان را می‌توان به راحتی برای مطالعه اجزا و گروه‌های شیمیائی در محیط آب به کار برد استفاده از این تکنیک در مطالعه موجودات زنده از اهمیت خاصی برخوردار است.
برخی از کاربردهای مهم طیف سنجی رامان در تشخیص نانولوله­ها و گروه ­های عاملی آنها است، به طوری که در طیف رامان نانولوله­های کربنی باندهای مختلفی مشاهده می شود، که هر کدام بیانگر خصوصیات ویژه ای می باشند که به طور اختصار عبارتند از: D-band که مربوط به نقص‌های موجود در ساختمان نانولوله‌ها است زمانی که با لیزر مرئی تهییج شوند؛ G-band مربوط به کشش و انبساط صفحات گرافیتی است و همچنین نوع صفحه گرافیتی را از نظر فلزی یا نیمه­رسـانا بودن نشـان می‌دهد؛ البته در نوع فـلزی صـفحه کربنـی G-band ضعیف و در نوع نیمه­رسانا بلندتر مشاهده می‌شود. در اثر تیمار اسیدی یا اکسیداسیون نانولوله‌های کربنی موقعیت G- band تغییر می‌کند. d- band به وسیله نواقص جزئی در ساختمان نانولوله‌ها ایجاد می‌شود [۵۸].

۱-۴-۷-۲-۲٫ طیف سنجیFT-IR

طیف سنجی مادون قرمز بر اساس جذب تابش و بررسی جهش‌های ارتعاشی مولکول‌ها و یون­های چند اتمی صورت می‌گیرد. این روش به عنوان روشی پر قدرت و توسعه یافته برای تعیین ساختار واندازه گیری گونه‌های شیمیائی به کار می‌رود. هم­چنین، این روش عمدتاً برای شناسائی ترکیبات آلی به کار می‌رود؛ زیرا طیف‌های این ترکیبات معمولاً پیچیده هستند و تعداد زیادی پیک‌های ماکزیمم و مینیمم دارند که می‌توانند برای اهداف مقایسه‌ای به کار گرفته شوند. در مولکول‌ها دو نوع ارتعاش وجود دارد،که اصطلاحاً ارتعاش‌های کششی و خمشی نامیده می‌شوند. ارتعاش کششی به دو صورت متقارن و نامتقارن تقسیم بندی می‌شود. در حالت ارتعاش کششی متقارن، دو اتم در یک نیم تناوب ارتعاشی، در جهات مختلف حرکت می‌کنند که در این صورت تغییر نهایی در گشتاور دو قطبی مولکول به وجود نمی‌آید و به همین علت آن را غیر فعال در برابر مادون قرمز می‌نامند. در این حالت تغییر در فواصل درون مولکولی، بر قابلیت قطبی شدن پیوندها اثر می‌گذارد. لذا در قطبش پذیری مولکول تغییر حاصل می‌شود و این حالتی است که در طیف سنجی رامان مورد توجه قرار می‌گیرد [۵۹].
بر همکنش تابش مادون قرمز با یک نمونه باعث تغییر انرژی ارتعاشی پیوند در مولکول‌های آن می‌شود و روش مناسبی برای شناسایی گروه‌های عاملی و ساختار مولکولی است. شرط جذب انرژی مادون قرمز توسط مولکول این است که گشتاور دو قطبی در حین ارتعاش تغییر نماید. در طیف الکترومغناطیسی ناحیه بین ۴۰۰-۸/۰ میکرومتر مربوط به ناحیه مادون قرمز است؛ ولی ناحیه­ای که جهت تجزیه شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد، بین ۵۰-۸/۰ میکرومتر است. ناحیه بالاتر از ۵۰ میکرومتر را ناحیه مادون قرمز دور، ناحیه بین ۵/۲-۸/۰ میکرومتر ناحیه مادون قرمز نزدیک و ناحیه بین ۲۵-۸ میکرومتر را ناحیه اثر انگشت می‌نامند. هر جسم در این ناحیه یک طیف مخصوص به خود دارد که برای شناسایی گروه‌های عاملی آن به کار می‌رود [۶۰].
برای شناسائی کیفی یک نمونه مجهول، نوع گروه‌های عاملی و پیوندهای موجود در مولکول‌های آن، طیف مادون قرمز نمونه را رسم نموده و با مراجعه به جداول مربوطه که موقعیت ارتعاش پیوندهای مختلف و با طیف IR اجسام را نشان می‌دهند، طول موج یا عدد موج گروه‌ها و پیوندها را شناسائی می‌کنند.در طیف نور سنجی معمولی IR، طیف الکترومغناطیسی در ناحیه مرئی تا مادون قرمز گسترده می‌شود. سپس بخش کوچکی از آن بر حسب فرکانس یا طول موج به آشکار ساز رسیده و ثبت می‌شود. در این حالت، طیف به دست آمده در محدوده فرکانس یا طول موج ثبت خواهد شد. ویژگی FT-IR این است که تمام طول موج‌های ناحیه طیفی مورد نظر در یک زمان به نمونه تابیده می‌شود. در حالی که در روش‌های پاشنده تنها بخش کوچکی از طول موج‌ها در یک زمان به نمونه می‌رسند. بنابراین سرعت، قدرت تفکیک و نسبت سیگنال به نویز در روش تبدیل فوریه برتری قابل ملاحظه‌ای نسبت به روش معمولی IR دارد [۶۰].
برخی اطلاعاتی که می‌توان از طیف سنجی تبدیل فوریه مادون قرمز FT-IR بدست آورد شامل موارد ذیل است: شناسائی کیفی و کمی ترکیبات آلی حاوی نانو ذرات، تعیین نوع گروه عاملی و پیوندهای موجود در مولکول‌های آن و تعیین مقادیر بسیار کم یون هیدروژن فسفات در هیدروکسی آپاتیت که در اعضا مصنوعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. هم­چنین، برای آنالیز برخی داروهای حاوی نانو ذرات مورد استفاده قرار می‌گیرد [۶۱].

۱-۵٫ استفاده از مایعات یونی به عنوان پایدار کننده‌ها

مایعات یونی، به دلیل داشتن خصوصیات ویژه، به طور گسترده‌ای در الکتروشیمی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این خصوصیات عبارتند از: رسانایی یونی بالا، پتانسیل الکتروشیمیایی گسترده، ویسکوزیته­ی بالا، پایداری دمائی بالا، حفظ حالت مایع در محدوده گسترده و خصوصیات حلالیت بالا. در الکتروشیمی، کارایی یک سیستم الکتروشیمیایی وابسته به خصوصیات میانجی گری مایعات یونی و الکترود می‌باشد. مایعات یونی به عنوان مایعات شبه نمک‌های آلی شناخته می‌شوند، که ترکیبی از کاتیون و آنیون‌های آلی یا غیر آلی هستند که به نظر می‌رسد در دمای زیر ۱۰۰ درجه ذوب می‌شوند [۶۲].
بیشتر کاتیون­های بکار برده شده در مایعات یونی شامل الکیل پریدینیوم، الکیل ایمیدازولیوم و الکیل فسفونیوم و الکیل آمونیوم که می‌توانند با آنیون­هائی مانند BF₄^-، PF₆^-، NO₃^-، CL^-، CH₃Coo^-، CF₃So₃- و {CF₃So₂}₂N^- ترکیب می‌شوند تا یک مایع یونی با دمای ذوب پایین را تشکیل بدهند. آنیون‌ها درجات امتزاج­پذیری متفاوتی با مایعات یونی در آب دارند، نمک‌های کلرید معمولاً به عنوان پیش ساز مایعات یونی به کار برده می‌شوند [۶۳].
اولین یافته‌ها از دمای ذوب مایعات یونی در سال ۱۹۱۴، ۱۲درجه سانتی ­گراد گزارش شد، از آن زمان تعداد زیادی از ترکیبات مشابه کشف شدند و تعدادی از آنیون‌ها و کاتیون­هایی که می‌توانستند با هم ترکیب امکان وجود ۱۰۶ نوع مایع یونی را به وجود آوردند. در حقیقت صدها مایع یونی که دمای مایع گسترده‌ای داشتند و می‌توانستند تا دمای ۹۶- به صورت مایع باقی بمانند شناخته شدند. مایعات یونی سمیت پایینی دارند و آتش­گیر هم نیستند. تغییر آنیون یا طول گروه الکیل اجازه می‌دهد که خصوصیات الکتروشیمیایی مایعات یونی، مثل ویسکوزیته، رسانائی، حلالیت، فعالیت‌های کاتالیزوری، هیدروفوبیسیته و نقطه ذوب تغییر کنند.
بنابراین، مایعات یونی می‌توانند کاربردهای متفاوتی داشته باشند. مایعات یونی از سال ۱۹۸۰ برای مطالعات الکتروشیمیایی به کار برده شدند. امروزه مایعات یونی از جنبه‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند که شامل کاتالیز، اکتشاف، سنتز نانو مواد، زیست حسگرها و کاربردهای انرژی است. بیشتر خصوصیات مایعات یونی در الکتروشیمی بر اساس سه خصوصیت رسانائی، ویسکوزیته و پتانسیل الکتروشیمیایی آنها است [۶۴]. مایعات یونی به طور معمول پنجره پتانسیل بیشتر از ۲ ولت دارند، به هر حال وجود ناخالصی در مایعات یونی ممکن است محدودیت­هائی برای پتانسیل الکتروشیمیایی آندی و کاتدی آنها ایجاد کند [۶۵]. جدول ۱-۱ برخی از آنیون­ها و کاتیون­های مایعات یونی را نشان می­دهد.
جدول۱-۱٫ آنیون‌ها و کاتیون­های مایعات یونی

 

آنیون	کاتیون
ایمیدازولیوم	هالید
پیریدینیوم	بورات
آمونیوم	ایمید
فسفونیوم	متید

• • با توجه به این که کشورهای توسعه یافته نیز به صورت عملی و کامل بودجه آموزش وپرورش را از مالیات اخذ نمی کنند بنابراین تجربه این کشورها نیز محدود بود و نتوانست کمک چندانی در امر پژوهش حاضر بکند.

 

• همانطور که در فصل ۴ ملاحظه می شود بعضی از جداول بدون ارقام است به این دلیل که آموزش و پرورش استان سمنان از دادن ارقام و اطلاعات جلو گیری نمود.

 

 

 

 

 

منابع فارسی :

 

 

• استیگلتیز ،‌جوزف، جهانی سازی ومسائل آن،‌ترجمه: حسن گلریز ،‌تهران:‌نشرنی ، ۱۳۸۲.

 

 

 

• اف.جن ، ترجمه: حسن طائی ، مدل تخصیص بهینه بودجه بین دانشگاه های کشورها،‌فصلنامه پژوهش اموزش عالی ، شماره ۱۱-۱۲(پاییز وزمستان) ،۱۳۸۴.

 

 

 

• اف، دالی شو ،‌ترجمه :‌بهرم محسن پور ،‌گزیده مقالات دایره المعارف آموزش عالی ،‌چاپ اول ،‌موسسه پژوهش و برنامه ریزی اموزش عالی ،‌۱۳۷۶.

 

 

 

• ام ،‌مین ، ترجمه مهرناز روشنایی: گزیده مقالات دایره المعارف آموزش عالی ، جلد اول ،‌موسسه پژوهش وبرنامه ریزی ، چاپ اول ، ۱۳۷۶.

 

 

 

• امین فر،‌مرتضی ف افت تحصیلی یااتلاف در آ.پ، فصلنامه تعلیم و تربیت (‌پاییز و زمستان،‌صص ۲۵-۷، ۱۳۸۰.

 

 

 

• او. فولتون،‌ترجمه :‌غلامعلی سرور ،‌تخصیص بهینه منابع در نظام اموزش کشور از طریق حمسه بازده اقتصادی سرمایه گذاری ،‌چاپ اول ،‌انتشارات سمت ، ۱۳۸۶.

 

 

 

• ای ،زید رمن ،‌ترجمه:‌عبدالحسین ، نفیسی : دانشنامه اقتصاد امزوش و پرورش ،‌جلد اول :‌اقتصاد آموزش و پرورش عمومی ،‌پژوهشکده تعلیم وتربت ، ۱۳۸۲.

 

 

 

• بار، رمون ،‌اقتصاد سیاسی ،‌ترجمه:‌منوچهر فرهنگ، تهران ، انتشارات سروش ، ۱۳۸۶.

 

 

 

• بختیاری ، پرویز و دیگران ، اصول و مفاهیم مالی و حسابداری برای مدیران ،‌چاپ سوم ، سازمان مدیریت صنعتی ، ۱۳۷۲.

 

 

 

• برنامه دوم توسعه اقتصادی اجتماعی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ، مصوب۲۰/۹/۷۴ مجلس شورای اسلامی ، انتشارات سازمان برنامه و بودجه، ۱۳۷۴-۱۳۷۳.

 

 

 

• بی .آر.هوگ، ترجمه: معصومه قارون ، مقالات دایره المعارف اموزش عالی ،‌جلد اول ،‌موسسه پژوهش و برنامه ریزی ، چاپ اول ، ۱۳۷۶.

 

 

 

• پژویان ،‌جمشید ،‌اقتصاد بخش عمومی ،‌تهران ،‌جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران ،‌چاپ اول، ۱۳۸۸.

 

 

 

• تودارو،‌مایکل ، توسعه اقتصادی در جهان سوم ،‌ترجمه غلامعلی فرجاری، چاپ سیزدهم، انتشارات کولف، ۱۳۸۷.

 

 

 

• توکلی ،‌احمد، مالیه عمومی ، تهران ،‌انتشارات سمت ،‌۱۳۸۴.

 

 

 

• ج، ساخاروپولوس ،ترجمه :‌مسعود عبدیان ، توسعه کمی آموزش عمومی درکشورهای درحال توسعه ، انتشارات مدرسه ، چاپدوم، ۱۳۸۵.

 

 

 

• ج، شاستر ،‌گزیده مقالات دایره المعارف اموزش عالی (جلد اول)‌ترجمه حسین لطف ابادی ،‌چاپ اول ،‌موسسه پژوهش و برنامه ریزی اموزش عالی ، ۱۳۷۶.

 

 

 

• جعفری ، ناصر ، بررسی رابطه سرمایه گذاری در تحقیقات و رشد اقتصادی و ازمون آن در اقتصاد ایران ، پایان نامه کارشناسی ارشد ،‌دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران ، ۱۳۸۳.

 

 

 

• جعفری ،‌ناصر ، بررسی رابطه سرمایه گذاری درتحقیقات و رشد اقتصادی وازمون آ» در اقتصاد ایران ، پایان نامه کارشناسی ارشد ،دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران،‌۱۳۸۳.

 

 

 

• جلالیان ،‌احمد ،؛‌مطالعه هزینه ها درامر تعلیم وتربیت ،‌پایان نامه کارشناسی ارشد ،‌رشته علوم اجتماعی ،‌موسسه مطالعات و تحقیقات ،دانشگاه تهران ، ۱۳۶۸.

 

 

 

• جونز ، جی ،‌اقتصاد آموز شو پرورش ،ترجمه،مصطفی عانزاده ،‌اصفهان، جهاد دانشگاهی ، ۱۳۷۶.

 

 

 

• حواریان ،‌علی ،‌طراحی الوی بهینه منابع مالی غیر پرسنلی سازمان اموزش و پروش استان لرستان شورای تحقیقات اموزش ،۱۳۷۸.

 

 

 

• خاکی ،‌غلامرضا ،‌روش تحقق در مدیریت ،‌تهران :‌دانشگاه ازاد اسلامی ، ۱۳۷۹.

 

 

 

• د.ب.جانسون،ترجمه: عبدالحسین نفسی ، دانشنامه اقتصاد اموزش و پرورش، جلد سوم، پژوهشکده تعلیم وتربیت ، ۱۳۸۲.

 

 

 

• د.ر.جونز،‌ترجمه:‌سمیرا کلهر ف راهکاری پیرامون تخصیص بهینه منابع دراموزش عالی ،‌فصلنامه پژوهش اموزش عالی ،‌۲۱و۲۲، ۱۳۸۰.

 

 

 

• دباغ ، رحیم، فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی ، شماره ۱۳و۱۴۰ بهار و تابستان) صص۱۴۴-۸۰، سال ۱۳۸۶.

 

 

 

• دهقان پور ، مریه ،‌گزارش نهایی طرح پژوهش ارزیابی تحقیقات در زمینه اقتصاد اموزش و پرورش ایران در سالهای ۷۸-۴۵ فتهران وزارت ا.پ، ۱۳۸۷.

 

 

 

• دهقانی ، علی ،‌اقتصاد اموزش و پرورش، چاپ دوم، انتشارات آییژ،بهار ، ۱۳۸۸.

 

 

 

• ر.کوپ ، ترجمه:عبدالحسین نقیسی ،دانشنامه اقتصادی آموزش و پرورش ،‌جلد چهارم ،‌تهران:‌پژوهشکده تعلیم وتربیت ، ۱۳۸۲.

 

 

 

• راجرز ،‌وانیل سی ودیگران، اقتصاد آ.پ، ترجمه سید ابوالقاسم حسینیون، انتشارات استان قدس رضوی ، ۱۳۷۰.

 

 

 

• س.پ، میلار ،‌ترجمه: بابک نصریری ،‌بازده اقتصادی سرمایه گذاری اموزش در سطوح مختف ، تهران ،انتشارات سمت ، چاپ سوم ، ۱۳۷۹.

 

 

 

• ساخار و پولوس ،‌ج و ،‌وودهال ،‌م ، آموزش برای توسعه ترجمه، پریدخت وحیدی و حمید بهزادی ، تهران ، سازمان برنامه بودجه.

 

 

 

• ساخار و پولوس ،‌جرج و موریس و…، اموزش برای توسعه تحلیلی از گزینش هیا سرمایه گذاری‌،ترجمه : پریدخت وحیدی و حمید سهرابی ،انتشارات ، ۱۳۷۳.

 

 

 

• ساروخانی، باقر ،‌روش های تحقیق در علوم اجتماعی ، تهران : پژوهشکده علوم انسانی ومطالعات فرهنگی ، ۱۳۷۸.

 

 

 

• سی . فواید من ،‌‌هادی شیرازی بهشتی ،‌مجموعه مقالات اموزش عالی ،‌جلد اول ف موسسه پژوهش و برنامه ریزی ،‌۱۳۷۶.

 

 

 

• شهریاری ، ربابه ،تحلیل هزینه ، فایده اموزش عالی دولتی ایران ، پایان نامه کارشناسی ارشد ،دانشکده اقتصاد ،‌دانشگاه تهران ، ۱۳۷۷.

 

 

 

• صالحی ،‌داود،‌مبانی امور مال یو بودجه در آ.پ ، چاپ اول ، انتشارات قهر قم، ۱۳۷۹.

 

 

 

• عبدیان ، مسعود ،‌براورد مهم عامل موثر بر بودجه جاری دانشگاه ها ، فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی دراموزش عالی شماره ۶( تابستان) ،۱۳۷۳.

 

 

 

• عرب مازار، علی اکبر ف مالیات و توسعه ،‌فصلنامه بهار وتابستان ،انتشارات سازمان امور مالیاتی کشور ،‌چاپ اول ، ۱۳۸۸.

 

 

 

• علاقه بند، علی ،‌مقدمات مدیریت آموزشی، انتشارات خرمی ،‌۱۳۸۰.

 

 

 

• فراگوسن ،‌ُِ‌،‌ای ، نظریه اقتصاد خرد ،‌ترجمه : محمود روزبهان ،‌تهران :‌مرکز نشر دانشگاهی ،‌۱۳۷۹.

 

 

 

• فرهمندی ،‌قومی ، محمد علی ،‌مطالعه هزینه های اموزش در بودجه کل کشور ،‌پایان ناکه کارشناسی ارشد ،دانشکده علوم انسانی ، دانشگاه تهران ، ۱۳۷۶.

 

 

 

• فریدون ، علی اکبر ، راه های جلب مشارکت مردم در اموزش و پرورش ازدیدگاه انجمن اولیای مدراس در سمنان ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشکده علوم تربیتی ، ۱۳۷۶.

 

 

 

• قارون معصومه ، بررسی راه های تامین منابع مالی دانشگاه ها ،‌چاپ اول ،‌موسسه پژوهش آموزش عالی ،‌۱۳۷۶.